Jökull - 01.12.1984, Blaðsíða 139

12500-
ÞJORSA, URRHDAFOSS
Mynd 9. 10 ára keðjumeðaltöl ársrennslis Skaftár, Þjórsár og Hvítár.
Fig. 9. Ten years moving averages of mean annual discharge of Skaftá, Hvítá and Thjórsá Rivers.
Rangá og Sog. Rennsli þeirra fylgir nokkurn
veginn úrkomunni nema Sogið, það hagar sér
eins og jökulvötn enda er það að meira eða
minna leyti komið úr Langjökli (Árnason 1975).
Rennsli jökulánna minnkar hlutfallslega miðað
við úrkomu eftir 1965 en virðist víðast hvar
aukast aftur um 1974-75. Við þessar athuganir
var notað meðaltal úrkomu á mörgum stöðvum á
stórum svæðum. — Á 5., 6. og 7. mynd er sýndur
samanburður á safnrennsli Þjórsár, Tungnár og
Biöndu og safni meðalársúrkomu.
Breytingar á rennsli jökulvatna eftir 1965 stafa
vafalaust af kólnandi veðurfari. Meðalhiti 1966—
1970 var miklum mun lægri en verið hafði um
langt árabil þar áður. Úrkoma á suður- og suð-
vesturlandi var undir meðallagi 1960—1966 en vel
yfir meðallagi 1967-1976 og hefur það dregið úr
áhrifum kuldans á rennsli hinna stærri fallvatna.
Til að gefa nokkra hugmynd um langtíma
brigði lofthita, úrkomu og rennslis Skaftár, Þjórs-
ár og Hvítár hafa verið reiknuð út keðjumeðaltöl
fyrir 10 ára tímabil frá 1941 til 1980, sjá 8. og 9.
mynd. Mörk hvers tímabils eru látin færast fram
um eitt ár í senn og sýnir keðja meðaltalanna þá
hvernig 10 ára meðaltöl breytast með tímanum.
Hvítá og Þjórsá eru mjög keimlíkar, en Iofthiti
virðist hafa meiri áhrif á Skaftá.
Mælingarnar 1975 og 1976 eru gerðar af starfs-
mönnum Landsvirkjunar og Orkustofnunar í
leiðöngrum Jöklarannsóknafélagsins. Mælingar
1969, 1971 og 1979 eru gerðar af sjálfboðaliðum
undir stjórn Steingríms Pálssonar en ferðir kost-
aðar af Landsvirkjun. Úrvinnsla er unnin á VST á
vegum Landsvirkjunar.
Summary
TUNGNÁRJÖKULL
PROFILE SURVEYS 1959-1979
Sigmundur Freysteinsson
VST Ltd. Consulting Engineers,
Reykjavík, Iceland
Results of profile surveys on Tungnárjökull,
a flat outlet glacier of western Vatnajökull, are
presented and discussed in the article. Location
of the profiles and general information of Tungn-
árjökull has been given elsewhere (Björnsson
1981, 1982a, 1982b, Freysteinsson 1968). The
measured profiles are shown on Figures 1 and 2.
Tungnárjökull is a surging glacier and seems to
be practically stagnant between surges, which
have occurred at least once and most likely twice
in this century (Thorarinsson 1964, Freysteinsson
1968). The recession of Tungnárjökull at Nýjafell
1959—1979 was about 2 km and the areal reduc-
tion of the glacier probably being some 30 km2.
This has had a marked effect on the discharge of
the Tungná River which is diminishing compared
to other similar rivers in the area (Fig. 4).
The distinct change of climate in Iceland about
or after 1965 is reflected in a 75 m lowering of the
equilibrium line at Mt. Kerlingar (Fig. 2) and
reduced ablation at Nýjafell (Fig. 3). The effect
of a surge of Síðujökull in 1963 (Thorarinsson
1964) and subsequent „recovery“ appears clearly
in the profile at Mt. Pálsfjall (Fig. 2). Effect of
JÖKULL 34. ÁR 137