Jökull - 01.12.1984, Blaðsíða 185

hvergi farið upp brekku svo teljandi væri. Norður
og vestur af Háubungu gengur dálítill hryggur
eða háls. Var alldrjúgt upp háls þennan, eða um 2
km vegalengd, og brattasta brekkan sem við
drógum sleðann. Að vísu drógum við hann beint
upp eftir, en skíðin urðum við að taka af okkur á
kafla. Á hálsinum gerði þokuslæðing. Tók nú að
halla lítið eitt undan fæti og þegar aftur rofaði til í
þokunni sáum við til Grímsvatna framundan.
Umhverfið var svipað og þegar komið er að
vetrarlagi í dumbungsveðri fram á heiðarbrún.
Við vorum einn til tvo km frá SV-krika dalsins og
sáum ekki niður í dalbotninn, en handan dalsins
sáum við stórfellda, úfna og óhreina skriðjökuls-
tungu.
Við héldum nú austur meðfram dalbrúninni og
stefndum þar að tindi einum dökkum, sem þar
bar hæst í 3 til 4 km fjarlægð. Þokunni létti nú
bráðlega og gerði aftur bjartviðri eins og verið
hafði áður um daginn. Útsýni varð stórfenglegt,
bæði norður yfir Grímsvötn og til suðurs og aust-
urs að Öræfajökli, en þangað opnaðist útsýni, er
við komum á háhrygginn norður af Hábungu.
Öræfajökull og fjöll umhverfis hann eru tignarleg
og stórfengleg að sjá og gnæfa hátt yfir umhverf-
ið. Stórir jökulfossar steypast fram af brúnum
hájökulsins niður í dalbotnana, en skörðóttar og
tindóttar eggjar gnæfa upp úr jöklinum á milli
dalanna.
Þokunni var að létta af Öræfajökli, þegar við
komum upp á brúnina og stór bólstraský lyftust
upp úr dölunum upp yfir jökulinn, uns hann var
orðinn alveg heiður. Skeiðarárjökull fyllir alla
lægðina, um 40 km breiða, milli Grímsvatna og
Öræfafjallanna. Sáum við niður eftir öllum jökl-
inum niður á svartan Skeiðarársand og gljána,
sem var eins og haf að sjá. Ströndin var aðeins
mörkuð af hvítum brimgarðinum, langt í fjarska,
og dökkum malarkambinum.
Smám saman nálguðumst við brún Gríms-
vatnadalsins. Suðurbrún dalsins, sem við gengum
austur með, liggur nær því frá vestri til austurs, en
sveigir meira norður á bóginn austan til. Var
skammt frá háhryggnum sunnan dalsins og fram á
dalbrúnina, svo engir stórfelldir jöklar ganga
þarna fram af brúninni. Jökullinn var þó nokkuð
sprunginn nálægt brúninni og sáum við þar dökka
vikurhryggi, sem aðeins stungu kollinum upp úr
jöklinum. Við nánari athugun kom í ljós, að
allmikill hiti var í hryggjum þessum. Óhugsandi
er ekki að hiti hafi geymst í bingjum þessum síðan
1934, er síðast gaus á þessum slóðum, en einnig
getur hér verið um jarðhita að ræða, sem á sér
dýpri rætur. Tindurinn sem við stefndum að stóð
alveg fram á fremstu brún dalsins og var nær
þverhnípt af honum niður í dalbotninn. Virtist
tindurinn vera úr dökkum vikri eða gjalli og stóð
hann um 20 metra upp úr jöklinum umhverfis.
Við ákváðum að tjalda undir dálitlum vikurhrygg
hjá tindi þessum, sem í rauninni var vikurhryggur
sem við sáum endann á. Áður en tjaldað var
héldum við upp á hrygginn til þess að líta yfir
Grímsvatnadalinn.
Á þessum slóðum voru eldstöðvarnar 1934.
Stóð gosið hæst um páska, sem mörgum er enn í
fersku minni, og þarna eru upptök Skeiðarár-
hlaupa. Hefur Jóhannes Áskelsson jarðfræðingur
lýst gosinu og hlaupinu í ritum Vísindafélagsins
og víðar og dr. Niels Nielsen meðal annars lýst
því í bókinni Vatnajökull. Nokkru síðar fóru þeir
Guðmundur Einarsson og Jóhannes Áskelsson
upp að gosstöðvunum svipaða leið og við fórum
nú. Var þá gosið í rénun, en dalurinn fullur af
gufum frá gígunum svo ekki sást niður í hann.
Dr. Niels Nielsen fór til íslands strax eftir
páskana. Mættust leiðangrarnir í Vík og sneri þá
Jóhannes við með dr. Nielsen og fór aftur á
jökulinn. Fengu þeir allslæm veður en gátu þó
gert sínar athuganir á gosstöðvunum. Gosið var
mjög tekið að minnka, svo hægt var að sjá niður í
dalinn, sem lítt hafði verið þekktur áður.
Síðan hafa allmargir leiðangrar komið að
Grímsvötnum. Dr. Nielsen kom aftur ásamt Jó-
hannesi Áskelssyni 1938, en aðrir leiðangrar hafa
og verið þarna. Jóhannes Áskelsson hefur verið
tíðastur gestur, því hann kom þarna, auk þess
sem talið hefur verið, árið 1938 og tvisvar árið
1935, í annað skiptið ásamt Trausta Einarssyni
sem mældi dalinn og umhverfi hans.
Síðan 1934 hafa tvívegis verið Skeiðarárhlaup,
árið 1938 og 1941. Flaug Pálmi Hannesson þá
bæði skiptin yfir staðinn til þess að athuga verks-
ummerki.
Dalurinn bar nú lítil merki hinna stórfelldu
náttúruviðburða, sem þar höfðu átt sér stað, þeg-
ar við litum yfir hann af vikurhryggnum. Dal-
botninn er að heita má rennisléttur, þakinn ísi og
snjó. Að sunnan er snarbrött hamrabrún,
mestmegnis úr móbergi að sjá. Brún þessi er um
300 m há og 7 km að lengd frá vestri til austurs.
Hæst er hún austast, nokkrum metrum hærri en
staður sá sem við höfðum sem sjónarhól fyrir
miðri suðurbrúninni. Annar gígurinn 1934 var
skammt fyrir vestan okkur, en ekki sáust hans
JÖKULL 34. ÁR 183