Jökull


Jökull - 01.12.1984, Blaðsíða 159

Jökull - 01.12.1984, Blaðsíða 159
 Gos Skeiðará Jökulsá á Fjöllum/ Skjálfandafljót 1902- -05 mikið gos mikið hlaup mikið hlaup 1922 mikið gos mikið hlaup 1933 lítið gos ekkert hlaup smáhlaup? 1934 mikið gos mikið hlaup hlaup 1938 lítið gos mikið hlaup 1939 ?smágos smáhlaup 1941 ?smágos smáhlaup 1945 lítið gos mikið hlaup 1948 ?smágos smáhlaup 1954 lítið gos mikið hlaup 1983 smágos ekkert hlaup 2. Tafla Gossaga Grímsvatna á tuttugustu öld í hnot- skurn. Table 2. The volcanic activity of the Grímsvötn volcanic system in the 20th century in a nutshell. norðurhluti sprunguþyrpingar þeirra norður Krepputungu en syðri hlutinn er huiinn jökli, en ýmislegt bendir til að hún stefni austanhallt við Grímsvötn. Bárðarbunga er vestast í Vatnajökli og sprunguþyrping hennar verður rakin frá Tröll- adyngju um Dyngjuháls og undir vestasta hluta jökulsins og svo um Heljargjá allt að Tungnaárkróki. Grímsvötn eru í miðjum jöklin- um og hefur Sigurður Pórarinsson (1974) lýst þeim og sögu þeirra. Grímsvötn eru að því er virðist þrjár öskjur sem grípa hver inn í aðra. (Kristján Sœmundsson 1982). Telja verður fullvíst að Grímsvatnamegineldstöðinni fylgi sprunguþyrping eins og hinum. Beinast liggur við að ætla, að hún stefni norður úr vötnunum í stefnu vestan við Kverkfjöll. Þá verða bæði sigketillinn frá 1938, sem mun hafa myndast í gosi, sem ekki náði upp úr jöklinum og gosstöðv- arnar frá 1933 innan hennar. Til suðurs og suð- vesturs er talið, að Lakagígar og sprungurnar, sem fylgja þeim, teljist til Grímsvatnaþyrpingar- innar (sbr. Haraldur Sigurðsson og Sparks 1978). Syðsta eldstöðin og sú minnst þekkta er Pórðar- hyrna en þar gaus síðast árið 1903. Allmörg sker standa þar upp úr jöklinum og eru þau öll úr súru bergi, m. a. Þórðarhyrna, Geirvörtur og Páls- fjall. Grunur leikur á, að skerin marki jaðar öskju, sem sést ógreinilega á gervitunglamynd- um. Sprunguþyrping liggur til suðvesturs um Há- göngur, Eldgíg, Rauðhóla allt að Hálsagígum við Skaftá. Um nyrðri hluta þyrpingarinnar er ekkert vitað en líklega stefnir hún austanhallt við Gríms- vötn. GOSSAGA GRÍMSVATNA Á ÞESSARI ÖLD í STUTTU MÁLI Sigurður Þórarinsson (1974) hefur gert ítarlega grein fyrir sögu Skeiðarárhlaupa og Grímsvatna- gosa. Sigurður var ákaflega varkár í túlkun heim- ilda en í ljósi nýjustu atburða er full ástæða til að endurskoða eldgosasögu Grímsvatna og hefur Haukur Jóhannesson (1983) gert stutta grein fyrir gossögunni á þessari öld í ljósi nýjustu atburða. í 2. Töflu eru niðurstöður hennar dregnar saman með smávægilegum viðbótum. Á öldinni hefir gosið a. m. k. 8 sinnum og ef til vill 11 sinnum, en vel má, að oftar hafi gosið þó ekki séu til upplýs- ingar um fleiri gos. Einkum leikur grunur á, að mjög lítil gos nái hvorki að brjótast upp um ísþekjuna né að valda hlaupi í ánum sem undan jöklinum koma. ÞAKKARORÐ Við samantekt þessa, hefi ég fengið aðgang að skjalasafni Veðurstofu íslands, m. a. Veðurfars- bókum frá ýmsum stöðum á landinu og einnig úrklippusafni Veðurstofunnar. Einkum vil ég þakka Öddu Báru Sigfúsdóttur og Ursúlu E. Sonnenfeld fyrir aðstoð, sem þær veittu mér við leit að gögnum um framangreint eldgos. Ég vil að lokum þakka Kristjáni Sæmundssyni og Helga Björnssyni fyrir yfirlestur handrits. HEIMILDIR í eftirfarandi lista eru talin upp öll dagblöð, þar sem minnst er á ofangreinda atburði, hvort sem vitnað er beint í þau í greininni eður ei. Aðrir geta því með tiltölulega lítilli fyrirhöfn rennt í gegnum heimildirnar og dregið sínar eigin álykt- anir af því sem þar kemur fram. Alþýðublaðið 1933, 15. árg. 11. tbl. Alþýðumaðurinn 1933, 3. árg. 62. tbl. Dagur 1933, 16. árg. 49. tbl. Guðrún Larsen, 1982: Gjóskutímatal Jökuldals og nágrennis: / (ritstjórn) Helga Þórarinsdótt- ir, Ólafur H. Óskarsson, Sigurður Steinþórs- son og Þorleifur Einarsson: Eldur er í norðri. Sögufélagið, Reykjavík 51-65. (In Ice- landic). JÖKULL 34. ÁR 157
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156
Blaðsíða 157
Blaðsíða 158
Blaðsíða 159
Blaðsíða 160
Blaðsíða 161
Blaðsíða 162
Blaðsíða 163
Blaðsíða 164
Blaðsíða 165
Blaðsíða 166
Blaðsíða 167
Blaðsíða 168
Blaðsíða 169
Blaðsíða 170
Blaðsíða 171
Blaðsíða 172
Blaðsíða 173
Blaðsíða 174
Blaðsíða 175
Blaðsíða 176
Blaðsíða 177
Blaðsíða 178
Blaðsíða 179
Blaðsíða 180
Blaðsíða 181
Blaðsíða 182
Blaðsíða 183
Blaðsíða 184
Blaðsíða 185
Blaðsíða 186
Blaðsíða 187
Blaðsíða 188
Blaðsíða 189
Blaðsíða 190
Blaðsíða 191
Blaðsíða 192
Blaðsíða 193
Blaðsíða 194
Blaðsíða 195
Blaðsíða 196

x

Jökull

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Jökull
https://timarit.is/publication/1155

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.