Jökull


Jökull - 01.12.1984, Side 159

Jökull - 01.12.1984, Side 159
 Gos Skeiðará Jökulsá á Fjöllum/ Skjálfandafljót 1902- -05 mikið gos mikið hlaup mikið hlaup 1922 mikið gos mikið hlaup 1933 lítið gos ekkert hlaup smáhlaup? 1934 mikið gos mikið hlaup hlaup 1938 lítið gos mikið hlaup 1939 ?smágos smáhlaup 1941 ?smágos smáhlaup 1945 lítið gos mikið hlaup 1948 ?smágos smáhlaup 1954 lítið gos mikið hlaup 1983 smágos ekkert hlaup 2. Tafla Gossaga Grímsvatna á tuttugustu öld í hnot- skurn. Table 2. The volcanic activity of the Grímsvötn volcanic system in the 20th century in a nutshell. norðurhluti sprunguþyrpingar þeirra norður Krepputungu en syðri hlutinn er huiinn jökli, en ýmislegt bendir til að hún stefni austanhallt við Grímsvötn. Bárðarbunga er vestast í Vatnajökli og sprunguþyrping hennar verður rakin frá Tröll- adyngju um Dyngjuháls og undir vestasta hluta jökulsins og svo um Heljargjá allt að Tungnaárkróki. Grímsvötn eru í miðjum jöklin- um og hefur Sigurður Pórarinsson (1974) lýst þeim og sögu þeirra. Grímsvötn eru að því er virðist þrjár öskjur sem grípa hver inn í aðra. (Kristján Sœmundsson 1982). Telja verður fullvíst að Grímsvatnamegineldstöðinni fylgi sprunguþyrping eins og hinum. Beinast liggur við að ætla, að hún stefni norður úr vötnunum í stefnu vestan við Kverkfjöll. Þá verða bæði sigketillinn frá 1938, sem mun hafa myndast í gosi, sem ekki náði upp úr jöklinum og gosstöðv- arnar frá 1933 innan hennar. Til suðurs og suð- vesturs er talið, að Lakagígar og sprungurnar, sem fylgja þeim, teljist til Grímsvatnaþyrpingar- innar (sbr. Haraldur Sigurðsson og Sparks 1978). Syðsta eldstöðin og sú minnst þekkta er Pórðar- hyrna en þar gaus síðast árið 1903. Allmörg sker standa þar upp úr jöklinum og eru þau öll úr súru bergi, m. a. Þórðarhyrna, Geirvörtur og Páls- fjall. Grunur leikur á, að skerin marki jaðar öskju, sem sést ógreinilega á gervitunglamynd- um. Sprunguþyrping liggur til suðvesturs um Há- göngur, Eldgíg, Rauðhóla allt að Hálsagígum við Skaftá. Um nyrðri hluta þyrpingarinnar er ekkert vitað en líklega stefnir hún austanhallt við Gríms- vötn. GOSSAGA GRÍMSVATNA Á ÞESSARI ÖLD í STUTTU MÁLI Sigurður Þórarinsson (1974) hefur gert ítarlega grein fyrir sögu Skeiðarárhlaupa og Grímsvatna- gosa. Sigurður var ákaflega varkár í túlkun heim- ilda en í ljósi nýjustu atburða er full ástæða til að endurskoða eldgosasögu Grímsvatna og hefur Haukur Jóhannesson (1983) gert stutta grein fyrir gossögunni á þessari öld í ljósi nýjustu atburða. í 2. Töflu eru niðurstöður hennar dregnar saman með smávægilegum viðbótum. Á öldinni hefir gosið a. m. k. 8 sinnum og ef til vill 11 sinnum, en vel má, að oftar hafi gosið þó ekki séu til upplýs- ingar um fleiri gos. Einkum leikur grunur á, að mjög lítil gos nái hvorki að brjótast upp um ísþekjuna né að valda hlaupi í ánum sem undan jöklinum koma. ÞAKKARORÐ Við samantekt þessa, hefi ég fengið aðgang að skjalasafni Veðurstofu íslands, m. a. Veðurfars- bókum frá ýmsum stöðum á landinu og einnig úrklippusafni Veðurstofunnar. Einkum vil ég þakka Öddu Báru Sigfúsdóttur og Ursúlu E. Sonnenfeld fyrir aðstoð, sem þær veittu mér við leit að gögnum um framangreint eldgos. Ég vil að lokum þakka Kristjáni Sæmundssyni og Helga Björnssyni fyrir yfirlestur handrits. HEIMILDIR í eftirfarandi lista eru talin upp öll dagblöð, þar sem minnst er á ofangreinda atburði, hvort sem vitnað er beint í þau í greininni eður ei. Aðrir geta því með tiltölulega lítilli fyrirhöfn rennt í gegnum heimildirnar og dregið sínar eigin álykt- anir af því sem þar kemur fram. Alþýðublaðið 1933, 15. árg. 11. tbl. Alþýðumaðurinn 1933, 3. árg. 62. tbl. Dagur 1933, 16. árg. 49. tbl. Guðrún Larsen, 1982: Gjóskutímatal Jökuldals og nágrennis: / (ritstjórn) Helga Þórarinsdótt- ir, Ólafur H. Óskarsson, Sigurður Steinþórs- son og Þorleifur Einarsson: Eldur er í norðri. Sögufélagið, Reykjavík 51-65. (In Ice- landic). JÖKULL 34. ÁR 157
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140
Side 141
Side 142
Side 143
Side 144
Side 145
Side 146
Side 147
Side 148
Side 149
Side 150
Side 151
Side 152
Side 153
Side 154
Side 155
Side 156
Side 157
Side 158
Side 159
Side 160
Side 161
Side 162
Side 163
Side 164
Side 165
Side 166
Side 167
Side 168
Side 169
Side 170
Side 171
Side 172
Side 173
Side 174
Side 175
Side 176
Side 177
Side 178
Side 179
Side 180
Side 181
Side 182
Side 183
Side 184
Side 185
Side 186
Side 187
Side 188
Side 189
Side 190
Side 191
Side 192
Side 193
Side 194
Side 195
Side 196

x

Jökull

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Jökull
https://timarit.is/publication/1155

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.