Jökull


Jökull - 01.12.1984, Page 159

Jökull - 01.12.1984, Page 159
 Gos Skeiðará Jökulsá á Fjöllum/ Skjálfandafljót 1902- -05 mikið gos mikið hlaup mikið hlaup 1922 mikið gos mikið hlaup 1933 lítið gos ekkert hlaup smáhlaup? 1934 mikið gos mikið hlaup hlaup 1938 lítið gos mikið hlaup 1939 ?smágos smáhlaup 1941 ?smágos smáhlaup 1945 lítið gos mikið hlaup 1948 ?smágos smáhlaup 1954 lítið gos mikið hlaup 1983 smágos ekkert hlaup 2. Tafla Gossaga Grímsvatna á tuttugustu öld í hnot- skurn. Table 2. The volcanic activity of the Grímsvötn volcanic system in the 20th century in a nutshell. norðurhluti sprunguþyrpingar þeirra norður Krepputungu en syðri hlutinn er huiinn jökli, en ýmislegt bendir til að hún stefni austanhallt við Grímsvötn. Bárðarbunga er vestast í Vatnajökli og sprunguþyrping hennar verður rakin frá Tröll- adyngju um Dyngjuháls og undir vestasta hluta jökulsins og svo um Heljargjá allt að Tungnaárkróki. Grímsvötn eru í miðjum jöklin- um og hefur Sigurður Pórarinsson (1974) lýst þeim og sögu þeirra. Grímsvötn eru að því er virðist þrjár öskjur sem grípa hver inn í aðra. (Kristján Sœmundsson 1982). Telja verður fullvíst að Grímsvatnamegineldstöðinni fylgi sprunguþyrping eins og hinum. Beinast liggur við að ætla, að hún stefni norður úr vötnunum í stefnu vestan við Kverkfjöll. Þá verða bæði sigketillinn frá 1938, sem mun hafa myndast í gosi, sem ekki náði upp úr jöklinum og gosstöðv- arnar frá 1933 innan hennar. Til suðurs og suð- vesturs er talið, að Lakagígar og sprungurnar, sem fylgja þeim, teljist til Grímsvatnaþyrpingar- innar (sbr. Haraldur Sigurðsson og Sparks 1978). Syðsta eldstöðin og sú minnst þekkta er Pórðar- hyrna en þar gaus síðast árið 1903. Allmörg sker standa þar upp úr jöklinum og eru þau öll úr súru bergi, m. a. Þórðarhyrna, Geirvörtur og Páls- fjall. Grunur leikur á, að skerin marki jaðar öskju, sem sést ógreinilega á gervitunglamynd- um. Sprunguþyrping liggur til suðvesturs um Há- göngur, Eldgíg, Rauðhóla allt að Hálsagígum við Skaftá. Um nyrðri hluta þyrpingarinnar er ekkert vitað en líklega stefnir hún austanhallt við Gríms- vötn. GOSSAGA GRÍMSVATNA Á ÞESSARI ÖLD í STUTTU MÁLI Sigurður Þórarinsson (1974) hefur gert ítarlega grein fyrir sögu Skeiðarárhlaupa og Grímsvatna- gosa. Sigurður var ákaflega varkár í túlkun heim- ilda en í ljósi nýjustu atburða er full ástæða til að endurskoða eldgosasögu Grímsvatna og hefur Haukur Jóhannesson (1983) gert stutta grein fyrir gossögunni á þessari öld í ljósi nýjustu atburða. í 2. Töflu eru niðurstöður hennar dregnar saman með smávægilegum viðbótum. Á öldinni hefir gosið a. m. k. 8 sinnum og ef til vill 11 sinnum, en vel má, að oftar hafi gosið þó ekki séu til upplýs- ingar um fleiri gos. Einkum leikur grunur á, að mjög lítil gos nái hvorki að brjótast upp um ísþekjuna né að valda hlaupi í ánum sem undan jöklinum koma. ÞAKKARORÐ Við samantekt þessa, hefi ég fengið aðgang að skjalasafni Veðurstofu íslands, m. a. Veðurfars- bókum frá ýmsum stöðum á landinu og einnig úrklippusafni Veðurstofunnar. Einkum vil ég þakka Öddu Báru Sigfúsdóttur og Ursúlu E. Sonnenfeld fyrir aðstoð, sem þær veittu mér við leit að gögnum um framangreint eldgos. Ég vil að lokum þakka Kristjáni Sæmundssyni og Helga Björnssyni fyrir yfirlestur handrits. HEIMILDIR í eftirfarandi lista eru talin upp öll dagblöð, þar sem minnst er á ofangreinda atburði, hvort sem vitnað er beint í þau í greininni eður ei. Aðrir geta því með tiltölulega lítilli fyrirhöfn rennt í gegnum heimildirnar og dregið sínar eigin álykt- anir af því sem þar kemur fram. Alþýðublaðið 1933, 15. árg. 11. tbl. Alþýðumaðurinn 1933, 3. árg. 62. tbl. Dagur 1933, 16. árg. 49. tbl. Guðrún Larsen, 1982: Gjóskutímatal Jökuldals og nágrennis: / (ritstjórn) Helga Þórarinsdótt- ir, Ólafur H. Óskarsson, Sigurður Steinþórs- son og Þorleifur Einarsson: Eldur er í norðri. Sögufélagið, Reykjavík 51-65. (In Ice- landic). JÖKULL 34. ÁR 157
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132
Page 133
Page 134
Page 135
Page 136
Page 137
Page 138
Page 139
Page 140
Page 141
Page 142
Page 143
Page 144
Page 145
Page 146
Page 147
Page 148
Page 149
Page 150
Page 151
Page 152
Page 153
Page 154
Page 155
Page 156
Page 157
Page 158
Page 159
Page 160
Page 161
Page 162
Page 163
Page 164
Page 165
Page 166
Page 167
Page 168
Page 169
Page 170
Page 171
Page 172
Page 173
Page 174
Page 175
Page 176
Page 177
Page 178
Page 179
Page 180
Page 181
Page 182
Page 183
Page 184
Page 185
Page 186
Page 187
Page 188
Page 189
Page 190
Page 191
Page 192
Page 193
Page 194
Page 195
Page 196

x

Jökull

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Jökull
https://timarit.is/publication/1155

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.