Tímarit UNIFEM - 01.01.2004, Blaðsíða 30

Kynjuð hagstjórn eða samþætting kynja- og jafnréttissjónar-
miða við fjárlagagerð var meðal þess sem var til umræðu í
Turku í Finnlandi 12.-13. ágúst á þessu ári, en þá var tíu ára
afmælisráðstefna Nordic Forum haldin þar í bæ. Hólmfríður
Anna Baldursdóttir, skrifstofustjóri Miðstöðvar SÞ á Íslandi,
sótti ráðstefnuna fyrir hönd UNIFEM á Íslandi og hlýddi á
fyrirlestur Catharinu Brottare Schmitz, verkefnisstjóra hjá
norrænu ráðherranefndinni.
Af hverju kynjasjónarmið við fjárlagagerð?
Sjaldan er rætt um fjárlagagerð og kynjajafnrétti í sömu andrá. En ef litið
er á samfélög víða um heim blasa við staðreyndir um stöðu kynjanna sem
gera að verkum að maður spyr sig hvers vegna ekki hafi verið rætt um
þetta fyrr? Kannski er ástæðan sú að stjórnvöld og almenningur gera sér
ekki grein fyrir því að fjárlög og útgjöld ríkisins hafa mismunandi áhrif
á ólíka þjóðfélagshópa, þar á meðal á konur og karla. Catharina Brottare
Schmitz, verkefnisstjóri um kynjasjónarmið við fjárlagagerð hjá norrænu
ráðherranefndinni, fór yfir nokkrar mýtur varðandi efnahagskerfið í
fyrirlestri sínum á Nordic Forum.
Mýta 1: Efnahagskerfið hefur ekkert með kyn að gera!
Schmitz segir að efnahagskerfi séu byggð á rökhyggju markaðarins og
að efnahagskerfið líti út fyrir að virka eins fyrir bæði kynin (gender
neutral). En ekki er allt sem sýnist, efnahagsstefna ríkja hefur í raun mjög
mismunandi áhrif á kynin. Efnahagskerfið gerir til að mynda ráð fyrir að
fjölskyldan sé smæsta eining samfélagsins, en ekki einstaklingurinn. Það
gerir líka ráð fyrir því að konur og karlar, sem og allir aðrir hópar, hafi
jafnmikil völd. En því er jú ekki að fagna í flestum samfélögum.
Mýta 2: Ólaunuð vinna er ókeypis!
Fólk telur að ólaunuð vinna sé ókeypis vegna þess að efnahagskerfi
nútímans tekur ekki tillit til framlags hins ólaunaða umönnunarstarfs,
sem í flestum tilfellum er í höndum kvenna. Einhver verður að sinna
þessum störfum og á meðan það er á þeirra könnu geta konur ekki
sinnt annarri launaðri vinnu. Því eru ólaunuð heimilisstörf langt í frá
ókeypis. Schmitz vill sjá nýja skiptingu efnahagskerfisins sem tekur tillit
til framlags ólaunaðrar vinnu.
Þróunaráætlun Sameinuðu þjóðanna (UNDP) gerir ráð fyrir að verð-
gildi óskráðrar eða ólaunaðrar vinnu kvenna sé um 11 þúsund milljarðar
dollara á ári hverju og að tölur um heimsframleiðslu yrðu 50% hærri ef
tekið væri tillit til vinnu þeirra. Af þessu má sjá að ólaunuð vinna hefur
mikil áhrif á efnahagskerfi ríkja og ekki ætti að vera neitt því til fyrir-
stöðu að taka tillit til þess.
Mýta 3: Efnahagsstefnur eru ekki hliðhollar öðru kyninu!
Efnahagsstefna ríkja og stofnanir þess búa til og viðhalda staðalmyndum
um kynin. Sem dæmi má nefna er lífsstíll karla oft fyrirmyndin eða
normið sem farið er eftir. Þar af leiðandi er konum oft mismunað, t.d.
við veitingu styrkja og lána eða þegar meta á afköst og framleiðslu hvers
einstaklings. Þessi stefna viðheldur einnig kynskiptum vinnumarkaði
sem enn og aftur er ekki hliðhollur konum þegar litið er til launa.
Hvað er kynjuð hagstjórn?
Kynjuð hagstjórn skapar tækifæri fyrir stjórnmálafólk, yfirvöld og aðra
stefnumótandi aðila til að skilja mismunandi áhrif efnahagslegra ákvarð-
ana á konur og karla. Með því að taka tillit til kynjasjónarmiða við
fjárlagagerð er þó ekki átt við að veita eigi meira fé til jafnréttisverkefna
eða verkefna sem lúta að konum eða körlum sérstaklega, heldur er átt
við að skoða eigi möguleg áhrif sem úthlutun almannafjár hefur á kynin.
Ekki er hægt að skoða áhrif á kynin út frá fjárlögum í heild sinni, heldur
verður að skoða hverja úthlutun eða hvert verkefni fyrir sig. Schmitz
telur í þessu sambandi nauðsynlegt að stjórnvöld notfæri sér kyngreindar
upplýsingar, skapi umræðu og leggi áherslu á gegnsæi við fjárlagagerð.
Nokkrar alþjóðastofnanir hafa innleitt og viðurkennt nauðsyn
kynjasjónarmiða við fjárlagagerð en þær eru Efnahags- og fram-
farastofnunin (OECD), Alþjóðabankinn, Þróunaráætlun Sameinuðu
þjóðanna (UNDP), Evrópusambandið og norræna ráðherranefndin.
UNIFEM vinnur með alþjóðastofnunum og stjórnvöldum um allan
heim við að tryggja að tekið sé tillit til kynjasjónarmiða við gerð fjárlaga
og við mótun efnahagsstefnu ríkja.
Heimildir og ítarefni
www.gender-budgets.org • www.unifem.org • www.tgnp.co.tz
www.thecommonwealth.org/gender • www.idrc.ca/gender
www.wbg.org.uk • www.ids.ac.uk/bridge • www.idasa.org.za
www.worldbank.org/wbi/publicfinance/gender.htm
Af hverju
kynjuð hagstjórn?
Samatekt úr framsögu Catharinu Brottare Schmitz
Íslenskir ráðstefnugestir á Nordic Forum í Turku í Finnlandi. Ljósmynd: Auður Magndís
Leiknisdóttir.
30 31