Tímarit UNIFEM - 01.01.2004, Blaðsíða 49

hvort héraðið verður sjálfstætt ríki. Á meðan beðið er með að taka þessa
grundvallarákvörðun munu samskipti hópanna vera pólitískari en ella
og lítill árangur nást í því að bæta sambúð þeirra. Segja má að íbúar hér-
aðsins séu peð í tafli stjórnmálamanna um yfirráð yfir landsvæði.
Réttindi kvenna
Þrátt fyrir flókið stjórnkerfi og ýmislegt sem hamlar framþróun í endur-
uppbyggingu héraðsins hafa orðið miklar framfarir í jafnréttismálum á
síðustu fimm árum. Þetta er ekki síst tilkomið fyrir elju mannréttinda-
samtaka kvenna, en þau eru álitin sterkasti hópur borgaralegs samfélags
í Kósóvó.
Eitt af viðameiri verkefnum UNIFEM undanfarin tvö ár hefur verið
að styðja vinnuhóp karla og kvenna frá frjálsum félagasamtökum, stjórn-
málaflokkum og opinberum stofnunum til þess að semja jafnréttisáætlun
fyrir Kósóvó. Þessi jafnréttisáætlun var kynnt opinberlega um mitt ár
2003 en þá lýsti forsætisráðherra einnig stuðningi við hana.
Áætlunin tekur til flestra sviða samfélagsins og setur fram markmið
um hvernig skuli vinna að jafnrétti kynjanna á vinnumarkaði, varðandi
menntun, heilsu og fleira. Í aprílmánuði síðastliðnum lagði forsætisráðherra
Kósóvó jafnréttisáætlunina fyrir ríkisstjórnina til samþykktar sem
„framkvæmdaáætlun ríkisstjórnar Kósóvó í jafnréttismálum“ og var hún
samþykkt sem slík. Eins og stendur er verið að vinna að stefnumótun til
að hrinda henni í framkvæmd og veitir UNIFEM ríkisstjórninni faglegan
og fjárhagslegan stuðning til þess.
UNIFEM hefur frá 2001 staðið fyrir fræðslu um jafnréttismál og
mannréttindi kvenna í samstarfi við lýðræðisdeild Öryggis- og samvinnu-
stofnunar Evrópu (ÖSE). Sem árangur af þessari fræðslu má nefna að
af þrjátíu sveitarstjórnum hafa fjórtán sett á laggirnar jafnréttisnefndir
sem eru skipaðar kjörnum fulltrúum, starfsmönnum sveitarfélagsins
og fulltrúum frjálsra félagasamtaka. Meirihluti kjörinna fulltrúa og
starfsmanna sveitarfélaga eru karlmenn og hefur sú áhersla UNIFEM að
vinna með körlum og konum að jafnrétti kynjanna skilað árangri hvað
þetta starf varðar.
Fram til loka síðasta árs sáu starfsmenn UNIFEM-skrifstofunnar um
þessa fræðslu. Í byrjun þessa árs tók við verkefninu hópur leiðbeinenda,
fimm karlar og níu konur, sem UNIFEM hefur þjálfað sérstaklega. Þessi
fjórtán manna hópur hefur nú einnig verið fenginn til að annast alla
fræðslu um jafnréttismál fyrir sérstaka fræðslustofnun fyrir starfsmenn
opinberrar stjórnsýslu. Þess er að vænta að hópurinn nái með þessu viða-
mikla verkefni að festa sig í sessi.
Samkeppni um ábyrgð til góða
Í byrjun sumars samþykkti héraðsþing Kósóvó jafnréttislög. Þau eru talin
geta fest í sessi stofnanir sem þegar vinna að jafnréttismálum. Þau kveða
einnig á um kerfisbundna nálgun að jafnréttismálum á öllum stigum
stjórnkerfisins. Í upphaflegum drögum að lögunum voru lagðar fram
tillögur um að setja á fót sérstaka stofnun umboðsmanns jafnréttis kynj-
anna og skrifstofu innan framkvæmdarvaldsins sem fjallaði um jafnrétti.
Viðbrögð stofnana eins og skrifstofu umboðsmanns Kósóvó og sérlegr-
ar skrifstofu forsætisráðuneytisins voru áhugaverð í þessari umræðu.
Þessar tvær skrifstofur eiga báðar að vinna gegn almennri mismunun
almennt en hafa ekki beint sjónum sínum nægilega að jafnréttismálum.
Í báðum tilfellum stigu forsvarsmenn stofnananna fram með áætlanir um
að styrkja verulega vinnu sína að jafnrétti kynjanna og má segja að þar
hafi samkeppni um ábyrgð haft jákvæð áhrif á framgang jafnréttismála.
Eitt af stærri verkefnum UNIFEM næsta árið lýtur að stuðningi við
stjórnvöld til þess að framfylgja jafnréttislögunum og koma á laggirnar
stofnunum þeim og nefndum sem vinna eiga að jafnrétti á öllum stigum
stjórnkerfisins.
Eins og áður sagði heyrist oft það viðhorf að nú sé ekki rétti tíminn til
þess að vinna að jafnréttismálum, að mun mikilvægari þættir í samfélagi
sem verið er að endurbyggja eftir átök gangi fyrir. Árangurinn sem náðst
hefur í jafnrétti kynjanna á síðustu árum vegur þó þungt á móti þessu
viðhorfi og sýnir að það er mjög mikilvægt og árangursríkt að samþætta
jafnrétti kynjanna almennri lýðræðisþróun og uppbyggingu samfélaga
eftir átök. Fjöldi kvenna sem starfar til að mynda sem dómarar (25%),
saksóknarar (17%) og lögreglumenn (15%) eru til merkis um það.
Þrátt fyrir flókið stjórnkerfi og ýmislegt sem hamlar framþróun í enduruppbyggingu héraðs-
ins hafa orðið miklar framfarir í jafnréttismálum á síðustu fimm árum. Þetta er ekki síst
tilkomið fyrir elju mannréttindasamtaka kvenna, en þau eru álitin sterkasti hópur borgaralegs
samfélags í Kósóvó.
Myndir
Bls. 46: Jafnréttisáætlun Kósóvó var kynnt opinberlega sl. haust í Pristína.
Á myndinni sjást (frá vinstri) Sidi M. Boubacar, forsvarsmaður skrifstofu
Alþjóðabankans í Kósóvó, Bajram Rexhepi, forsætisráðherra Kósóvó,
Osnat Lubrani, framkvæmdastjóri svæðisskrifstofu UNIFEM fyrir Mið-
og Austur-Evrópu, og Pascal Fieschi, yfirmaður skrifstofu ÖSE í Kósóvó.
Ljósmynd: Bjarney Friðriksdóttir.
Efst t.v. bls. 47: Serbnesk kirkja í Peja í Kósóvó eftir sprengingu.
Ljósmynd: Lorin Lopotinsky.
Efst t.h. bls. 47: Heimilisrusl liggur víðsvegar um götur Pristína eins
og sést á myndinni. Upphirða sorps hefur að miklu leyti legið niðri um
og eftir stríð og er algengt að það sé brennt í tunnum á götum úti.
Ljósmynd: Lorin Lopotinsky.