Tímarit UNIFEM - 01.01.2004, Blaðsíða 42

Eitt af þremur megináhersluatriðum UNIFEM ber yfirskriftina
konur, ríkisstjórn, friður og öryggi. Jónína Helga Þórólfsdóttir
verkefnastjóri fjallar um stöðu kvenna og stúlkna á stríðstím-
um, áherslur alþjóðlegra stofnana og ályktun öryggisráðs
Sameinuðu þjóðanna nr. 1325.
Ég sat nýlega fyrirlestur þar sem áheyrendur voru minntir á að það
tíðkaðist á Íslandi fyrir tæpum tvöhundrum árum að drekkja konum fyrir
hórdóm og var talað um þetta í því samhengi hve villimannslegt sam-
félagið var þá og gekk á mannréttindi kvenna. Margt hefur breyst síðan.
Seinna um daginn var ég jafnframt minnt á að einmitt þetta á sér stað
víða í heiminum enn í dag, þ.e. vegið er að mannréttindum kvenna og
stúlkna. Nánast daglega heyrum við í fréttum frá ódæðisverkum gagnvart
konum. Morgunblaðið greindi t.d. frá því 12. ágúst 2004 að samkvæmt
mannréttindasamtökunum Human Rights Watch halda stjórnarher Súdans
og Janjaweed uppreisnarmenn áfram að nauðga kerfisbundið og ráðast á
konur og stúlkur í dreifðum byggðum og litlum bæjum í Darfur- héraði,
utan við flóttamannabúðir og bæi.
Kofi Annan, aðalritari Sameinuðu þjóðanna, bendir á að hörmungar
nútímahernaðar einkennist af því að konur og stúlkur upplifa áföll líkt og
aðrir í samfélaginu, eins og hungursneið, farsóttir, fjöldamorð, pyntingar
og stríðsátök svo eitthvað sé nefnt. Að auki eru þær skotmark ofbeldis
af ýmsu tagi og misnotkunar. Konur og stúlkubörn eru meirihluti flótta-
manna, þær eru oft beittar kynferðislegu ofbeldi og hnepptar í kynlífs-
þrælkun.
Stefnumarkandi ákvarðanir
Kvennaráðstefnan í Peking árið 1995 lagði grunninn að framkvæmda-
áætlun um jafnrétti kynjanna fyrir næstu árin. Starfsemi UNIFEM mark-
ast mikið af ákvörðunum sem þar voru teknar. Á ráðstefnunni komu m.a.
yfir 180 ríkisstjórnir sér saman um að þörf væri á að ná því markmiði
að karlar og konur hefðu jafnan rétt til ákvarðanatöku. Slíkt stuðlaði að
jafnvægi sem þyrfti til að styrkja og efla lýðræði. Peking-áætlunin liggur
til grundvallar fjölmörgum samþykktum sem gerðar hafa verið síðan. Til
að mynda var mikilvæg alþjóðleg lagasetning samþykkt árið 1998, þegar
nauðgun og aðrir kynferðisglæpir í hernaði voru viðurkenndir sem brot
á mannréttinum.
Samþætting jafnréttissjónarmiða var útfærð á ráðstefnuninni í Peking,
en samþætting jafnréttissjónarmiða í friðargæslu felur í sér að ekki er
nóg að ætla að árangur náist með góðvilja gagnvart konum og stúlkum,
lágmarks þjálfun og því að setja nokkrar konur í yfirmannastöður. Ef
raunverulegur árangur á að nást í átt að samþættingu jafnréttissjónarmiða
er þörf á sérfræðiáliti og markvissari innleiðingu jafnréttissjónarmiða í
allri starfsemi. Samþættingunni þarf að fylgja eftir með rannsóknum og
mati á því hvað hefur áunnist og hvað ekki.
Jafnréttissjónarmið til grundvallar í öryggisráðinu
Ályktun nr. 1325 um konur, stríð og öryggi var samþykkt í október
2000 af öryggisráði Sameinuðu þjóðanna. Ályktunin var löngu tímabær
og gerir konur og sjónarmið þeirra nauðsynleg í friðarumleitunum,
friðargæslu og við uppbyggingu eftir stríð. Konur eiga að hafa lýðræðis-
legan rétt til þátttöku í ákvarðanatöku í hverju samfélagi. Ályktun nr.
1325 leggur áherslu á að jafnréttissjónarmið eiga að liggja til grundvallar
öllum ákvarðunum öryggisráðsins. Ráðið skuldbindur sig til að taka
sérstakt tillit til þess hvaða áhrif átök hafa á konur og stúlkur, auk þess að
tryggja hlutdeild þeirra í friðarferlum.
Ályktun nr. 1325 heitir á öryggisráðið, aðalritara Sameinuðu
þjóðanna, aðildarríki, þátttakendur í átökum sem og aðra sem málið
varðar að láta til sín taka við að auka þátttöku kvenna í ákvarðanatöku og
Heimurinn eins og við
Um konur, stríð og friðþekkjum hann?
Ef raunverulegur árangur á að nást í átt að samþætt-
ingu jafnréttissjónarmiða er þörf á sérfræðiáliti og
markvissari innleiðingu jafnréttissjónarmiða í allri
starfsemi. Samþættingunni þarf að fylgja eftir með
rannsóknum og mati á því hvað hefur áunnist og
hvað ekki.
U
N
IC
EF
/ H
Q
04
-0
39
3/
An
to
ni
o
Fi
or
en
te
42