Tímarit UNIFEM - 01.01.2004, Qupperneq 96

anlegum árangri. Sem dæmi má nefna endurvakningu á verkefni um út-
rýmingu lömunarveiki. Þar náðist samstarf á milli Bill og Melinda Gates
Foundation, UN Foundation, Rotary International, WHO og UNICEF
um að standa að verkefninu. Fyrir tilstuðlan þessa samstarfs var um 500
milljónum dollara safnað úr einkageiranum í verkefnið.
Jákvæð áhrif á skilvirkni þróunarverkefna
Aukin virkni einkageirans hefur borið með sér skýrari kröfur um árang-
ur, skilvirkni og gagnsæi hjá félagasamtökum og stofnunum sem stunda
hjálpar- og þróunarstörf. Margir gefendur líta á framlög sem eins konar
fjárfestingu í þróunarstarfi og gera kröfu um að málefnin og verkefnin
sem þau styrkja séu vel unnin og skili árangri.
Þetta hefur skapað aukna samkeppni um fjármagn frá gefendum og haft
áhrif á störf þróunarstofnana og félagasamtaka. Stofnanir og félagasamtök
í samkeppni um fjármagn hafa margar hverjar endurskoðað rekstur sinn
til að gera hann skilvirkari og árangurinn sjáanlegri.
Auknar kröfur um árangur hafa haft jákvæð áhrif á skilvirkni í þróunar-
starfi, en jafnframt má skoða hvaða áhrif aukið fjármagn hefur á hjálpar-
og þróunarstörf. Eitt af því sem einkennir hið nýja framlagaumhverfi er
að gefendur er virkari en áður og vilja hafa áhrif á hvert féð rennur. Það
er í sjálfu sér jákvætt, en gæti orðið til þess féð renni frekar til viðfangsefna
sem eru sýnilegri og fjölmiðlavænni og skila sýnilegum árangri á styttri
tíma, á kostnað „erfiðari“ verkefna sem þykja ekki eins spennandi. Ekki
væri úr vegi fyrir þróunarstofnanir og félagasamtök, sem og gefendur, að
gæta þess að viðfangsefnin séu valin á réttum forsendum.
Ávinningur fyrirtækja
Ávinningur fyrirtækja af framlögum er bæði beinn og óbeinn. Beinn
ávinningur liggur í því að framlög eru frádráttarbær frá skatti í flestum
löndum, þar á meðal á Íslandi. Óbeinn ávinningur felst einna helst í því
að ímynd fyrirtækisins verður jákvæðari þar sem samfélagið tengir það
og vörur þess við góðan málstað. Ákvörðunin um að gefa endurspeglar
því viðhorf stjórnenda til samfélagslegrar ábyrgðar fyrirtækja.
Stjórnvöld hafa víða leitast við að koma til móts við vilja einkageirans
til þátttöku og hvetja til aukinna framlaga, með því m.a. að endurskoða
skattaumhverfið. Sem dæmi má nefna að í Ástralíu var lögum breytt árið
2000 þannig að hægt er að dreifa skattafrádrætti vegna peningaframlaga
og framlaga í formi fasteigna á allt að fimm ár. Þetta er lítil breyting sem
þó veitir gefendum meiri svigrúm hvað varðar nýtingu skattafrádráttar.
Í Bretlandi hafa stjórnvöld meðal annars hrint í framkvæmd þriggja ára
verkefni sem kallað er Giving Campaign. Markmið verkefnisins er að
auka framlög til góðgerðarmála með því að hvetja fyrirtæki og einstakl-
inga til að gefa.
Þátttaka einkageirans á Íslandi í hjálpar- og þróunarstarfi hefur
breyst á svipuðum nótum og í öðrum vestrænum ríkjum. Stjórnvöld á
Íslandi geta stuðlað að aukinni þátttöku einkageirans með því t.a.m. að
endurskoða skattaumhverfi framlaga. Um það voru sett lög í upphafi sjö-
unda áratugsins sem ekki hafa verið endurskoðuð síðan.
Viðbót við framlag ríkja
Aukið fjármagsstreymi frá einkageiranum er jákvæð þróun en það er
aðeins lítill hluti af heildarframlögum til hjálpar- og þróunarstarfs. Í
umræðunni um aukna þátttöku einkageirans er mikilvægt að hafa það í
huga að hjálpar- og þróunarstarf er fyrst og fremst hlutverk ríkja. Framlag
einkageirans er því viðbót við framlög ríkja og mikilvægt að yfirvöld líti
á framlög einkageirans sem slíkt og firri sig ekki ábyrgð vegna aukinnar
þátttöku einkageirans.
Kofi Annan, aðalritari Sameinuðu þjóðanna, segir í umfjöllun um
samstarf SÞ og einkageirans, á heimasíðu SÞ: „einkageirinn er drif-
kraftur efnahagslífsins, þar skapast efnahagsleg verðmæti og þar býr mikil
stjórnunarþekking. Ef einkageirinn skilar ekki af sér efnahagsþróun og
viðskiptatækifærum, réttlátum og sjálfbærum, um allan heim verður
friður og samfélagslegt réttlæti áfram fjarlægur draumur.“
Global Compact samningur fyrirtækja við Sameinuðu þjóðirnar og
yfirlýsingar fyrirtækja um samfélagslega ábyrgð er skref í átt að auknu
samstarfi um hjálpar- og þróunarstarf og getur verið mótvægi við nei-
kvæð áhrif hnattvæðingar í þróunarlöndum. Um leið ber að hafa í huga
að ábyrgðin á að framfylgja þessum samningum liggur hjá fyrirtækjunum
sjálfum.
Meginþungi hjálpar- og þróunarstarfs liggur enn hjá ríkjum, þróunar-
stofnunum og félagasamtökum, en viðhorfsbreytingar einkageirans hafa
skapað tækifæri til samstarfs á víðari grundvelli. Hjálpar- og þróunarstofn-
anir vinna nú meira en áður með einkageiranum, en ennþá vantar mikið
upp á almenna þátttöku fyrirtækja.
U
N
IC
EF
/
H
Q
04
-0
05
8/
C
hr
is
tin
e
N
es
b
itt
Coca Cola hefur nú hafið samstarf við SÞ um að vinna að útrýmingu alnæmis í Afríku. Samstarfið felst m.a.
í því að UNAIDS noti lagerstöðvar og dreifingarkerfi fyrirtækisins. Fjármunir sem annars færu í að byggja
upp og reka þjónustustöðvar og flutningsgetu geta því runnið beint í lyfjakaup. Myndin er tekin í Líberíu.
96