Jón á Bægisá - 01.11.1994, Blaðsíða 6

Gunnar Kristjánsson, Reynivöllum:
Skáldið á Bægisá
Þrjár svipmyndir opna smugu inn í heim séra Jóns Þorlákssonar á Bægisá.
Hin fyrsta þeirra er stuttur kafli úr vinarbréíi til Halldórs Hermannssonar,
konrektors á Hólum, þegar hann er kominn vel á veg með þýðingu Paradísar-
missis og er að glíma við vandamál sem nútímaþýðendum eru heldur fjarlæg.
Hann hefði gjarnan viljað sýna vini sínum eina bók verksins, þá sjöttu, en
verður að fresta því um sinn:
Eg á eptir afhenni hér um 30 línur og það hefir verið svo í 3 vikur
fyrir mér að eg hefi aungvan anda til þess haft og enn síður tíma.
Hér um þriðjung hins yfirsetta hreinskrifaði eg í vorfyrir fráfærur
og við það siturþað því eg er pappírslaus ogget ekki eignast hann
nema með því að betla, sníkja og svíkja út ark og ark nú hér, nú
þar...
í svipaða átt vísar þekktur kafli úr ferðasögu Englendingsins Ebenesers
Hendersons. Hann kom að Bægisá árið 1814 á sjötugasta aldursári séra Jóns.
Með í för voru þeir séra Jón í Auðbrekku og séra Hallgrímur á Steinsstöðum
faðir Jónasar Hallgrímssonar. Henderson lýsir heimsókninni þannig:
Bauð hann okkur velkomna í sín fátœklegu húsakynni ogfór með
okkur inn í stofu þá, þar sem hann liafði þýtt kvœði landa míns á
íslensku. Dyrnar voru ekki fidl ftögur fet á hœð, og herbergið heftr
líklega verið um áttafet á lengd og sex á breidd. Við innri gaflinn er
rúm skáldsins og alvegframmi við dyrnar, uppi við vegginn, hjá
litlum glugga, ekki yfir tvö ferfet, er borð þar sem hannfestir kvæði
sín á pappírinn.
Þriðju svipmyndinni bregður annar útlendingur upp, Basmus Kristján Rask,
sem kom að Bægisá sama árið og Henderson. Hann lýsir aðbúnaði skáldsins í
bréfi til Gríms Thorkelíns: „... sorglegt og grátlegt erþað að þvílíkur maður
skuli Ijúka l(ft sínu í slíkri eymd, hann var bókalaus og allslaus var ég nœrri
búinn að segja. Etasráð Stephensen hafði þó léð honum Messíasarkviðu
Klopstocks sem hann er nú að þýða.u
Skáldið á Bægisá bjó við þröngan kosl og fásinni í afskekktri sveit en það
virðist ekki hafa dregið úr metnaði hans. Enginn getur þó svarað þeirri
spurningu til fulls hvernig hann fékk þrek og löngun til að snúa stórbrotnum
bókmenntaverkum úr erlendum málum. Svo virðist þó sem ytri aðstæður hafi
ekki skipt sköpum í því efni. Skáldskapurinn var honum ekki byrði heldur
lífsnautn, glíman við textann var spennandi og gefandi. Þá glímu kunnu
sveitungar hans þó sýnu verr að meta en stökur og ljóð sem spruttu af munni
skáldsins í dagsins önn.
6
áfföayjöá - TÍMARIT ÞÝÐENDA 1994