Þjóðmál - 01.12.2011, Qupperneq 47

46 Þjóðmál VETUR 2011
að segja til grunna . Það eina sem stóð eftir
var óbreytt gengi á milli mynta Hollands
og Þýska lands . Í Bretlandi var ERM-fyrir-
komu lagið oft uppnefnt sem „the Extended
Recession Mechanism“ eða „hið fram lengj-
andi kreppufyrirkomulag“, því að ERM-
bindingin hafði valdið miklum bú sifj um í
efnahag Bretlands og atvinnuleysi varð þar
hrikalegt .
ERM reyndist þarna vera slæm til rauna-
starfsemi ESB með líf þegnanna í þeim
lönd um sem áttu aðild að samstarfinu og
jafn framt víðar í Evrópu . Þetta fyrirkomulag
kemst einna næst því að geta kallast útópía
Evrópusambandsmanna . Það er alltaf
jafn ótrúlegt að hugsa til þess nú að þetta
fyrirbæri skyldi ná að komast í tísku hjá
mönnum með fyrsta flokks hag fræði-
menntun, á þessum tímum . En það
eru þó einungis 19 ár síðan stjórn-
málamenn, seðlabankastjórar og hag-
fræðingar margra landa ESB trúðu á þetta
ERM/EMS-fyrirkomulag . Þegar áhlaup
markaða á ERM stóð sem hæst árið
1992 náði sænski seðlabankinn að hækka
stýrivexti hjá sér upp í fimm hundruð
prósent til að verja bindingu sænsku
krónunnar við ERM . Það ferli var svona:
10 . janúar: Fjárlög Svíþjóðar kynnt og reynast
vera með 71 milljarða sænskra króna halla .
26 . ágúst: Sænski seðlabankinn hækkar stýri-
vexti í 16 prósent til að verja einhliða bindingu
sænsku krónunnar gagnvart ERM .
8 . september . Sænski seðlabankinn hækk-
ar stýrivexti í 24 prósent, bindingin skal varin
fram í rauðan dauðann .
9 . september: Sænski seðlabankinn hækk-
ar stýrivexti í 75 prósent .
16 . september: Sænski seðlabankinn hækk-
ar stýrivexti í 500 prósent .
23 . september: Sænska ríkisstjórnin gefur
út ábyrgð fyrir alla banka í landinu, „enginn
banki má verða gjaldþrota“ .
30 . september: Enn einn áfallapakkinn
frá ríkisstjórninni kynntur .
19 . nóvember: Alger uppgjöf . Skynsemin
nær völdum á ný . Klukkan 14:28 er einhliða
fast gengi sænsku krónunnar gagnvart gengis-
og gjald miðlasamstarfi EB lagt niður og á
sömu stundu fellur sænska krónan 10 prósent .
Í heild hrundi ERM-gengisbinding land-
anna svona:
14 . nóvember 1991: Finnska markið er fellt
með 12,3% .
8 . september 1992: Finnland gefst upp á
einhliða ERM-bindingu .
17 . september 1992: Bretland gefst upp og
getur ekki lengur varið gagnkvæma ERM-
bindingu, pundið flýtur aftur .
17 . september 1992: Ítalía gefst upp á ERM-
bindingunni, líran flýtur aftur .
17 . september 1992: Spánn gefst upp á
þröngri ERM-bindingu .
19 . nóvember 1992: Svíþjóð gefst upp á
einhliða ERM-bindingu eftir að hafa hækkað
stýrivexti í 500% til að verja hana .
23 . nóvember 1992: Spænski peseta og port-
úgalski escudos eru felldir um 6% .
10 desember 1992: Noregur gefst upp á
einhliða ERM-bindingu .
2 . ágúst 1993: aðeins Þýskaland og Holland
halda uppi +/- 2,25% gagnkvæmri ERM-
bindingu .
Sænska krónan: bjargvættur
Íkjölfarið á þessu hruni og banka kreppu þeirra sem í Svíþjóð geisaði sökum bólu
á fasteignamarkaði atvinnuhúsnæðis, var
sænska krónan sett á flot og gengi hennar
gagnvart öðrum gjaldmiðlum leyft að falla
þar til sænska krónan náði botni með um
það bil 33 prósent gengisfalli gagnvart þýska
markinu á fyrri hluta ársins 1995 . Það var
þessi gengisfelling sem bjargaði Svíþjóð .
Hjól atvinnulífsins héldu áfram að snúast og
skattatekjur ríkissjóðs þornuðu því ekki upp
sökum óbærilegs atvinnuleysis . Greiðslugeta
og þar með alþjóðlegt lánstraust ríkissjóðs