Orð og tunga - 01.06.1998, Síða 38

26
Orð og tunga
beygingarlegt og setningafræðilegteðli flettiorðannaer sett fram í orðabókinni, og ræða
dálítið um hvað þar mætti betur fara.
2 Beygingarlegar upplýsingar
Fremst í ÍO er stuttur kafli, rúmlega hálf síða, með fyrirsögninni 77/ notenda. I þessum
leiðbeiningumer nánast eingöngu fjallað um beygingartáknun í bókinni, og ég tek mest
af því hér upp orðrétt, en hef skipt því í nokkra liði til þæginda.
(1) a. Beyging ósamsettra orða er sýnd í bókinni þegar hún er þekkt, en
beyging samsettra orða er því aðeins sýnd að hún sé frábrugðin
beygingu síðari (síðasta) liðar.
b. Beygingartáknanir eiga að vera nægilega skýrar til þess að hver sem
kann íslenska beygingafræði eða hefur aðgang að henni, geti haft
þeirra full not. Því eru beygingarendingar látnar nægja þegar ekki
fylgja beygingunni breytingar á stofnsérhljóði.
c. Við nafnorð eru sýnd kenniföll (nefnifall eintölu, eignarfall eintölu,
nefnifall fleirtölu) [...].
d. Við lýsingarorð er sýnt nefnifall kvenkyns eða þolfall karlkyns þegar
þess þykir þurfa, t.d. með dæmum [...].
e. Afbrigðilegar beygingarmyndir eru sýndar eftir þörfum, en þó ekki
reglubundnar hljóðverptar myndir eins og glöð (af glaður) eða (við)
sögðum (af segja, sagði) þar eð gera má ráð fyrir að allir notendur
bókarinnar hafi þessi frumatriði íslenskra beyginga á valdi sínu.
f. Sums staðar er sett lóðrétt strik milli stofns og endingar (glœ\r k,
pál\l k) eða aftan við stofnlægt /- (v/íMr| l), en að vísu hefði þessa
verið þörf víðar. [... ]
g. Við sterk sagnorð eru sýndar kennimyndirnar fjórar (nafnháttur,
fyrsta persóna eintölu og fleirtölu í framsöguhætti þátíðar, lýsing-
arháttur þátíðar í hvorugkyni) [... ] en við veikar sagnir nægir oftast
að sýna tvær myndir (nafnhátt og fyrstu persónu eintölu í framsögu-
hætti þátíðar) [...].
Ég skal nú taka þessa liði fyrir í sömu röð og athuga lauslega hvernig þeir birtast í
bókinni, og hvort það sé fullnægjandi.
Vissulega má segja að óþarfi sé að sýna beygingu samsettra orða ef hún er eins og
beyging síðari liðar. Hér verður þó að hafa í huga að þótt síðari eða síðasti liður ráði
beygingunni þá ræður fyrri eða fyrsti liður stafrófsröðinni. Þess vegna þarf yfirleitt að
fletta upp á öðrum stað í bókinni til að finna beyginguna. Nokkur dæmi um þetta eru
sýnd í (2):
(2) a.
b.
c.
d.
alda, öldu, öldur kv
köttur, kattar, kettir k
fara, fór, fórum, farið S
draga, dró, drógum, dregið s
sigalda kv
hreysiköttur K
hlunnfara S
táldraga s