Orð og tunga - 01.06.1998, Blaðsíða 51

Kristín Bjamadóttir: Orðaforði í skýringum
39
í lista úr ÍO sem notaður var í samanburðinum eru u.þ.b. 80.000 flettiorð en orðaforði
í skýringum í bókinni er rúmlega 52.000 orð. Tölur úr vélræna samanburðinum sýna
að u.þ.b. 42% af skýringarorðaforðanum kemur ekki fram sem flettiorð í bókinni. Þá
ber þess að geta að vélræni samanburðurinn dugar ekki til að ganga úr skugga um það
hvort skýringarorð er fletta í bókinni í raun og veru, t.d. í örlítið breyttri mynd. Þar á
ég við stafsetningarafbrigði, orðmyndunarafbrigði og ýmislegt fleira sem of langt mál
yrði að rekja hér. Tölurnar úr samanburðinum eru þessar:7
Tafla 1: Tölur um skýringarorðaforðann í ÍO
Flettiorð í ÍO 78.994
Skýringarorð í ÍO 52.507
Samanlagður orðaforði, flettiorð og skýringarorð 101.324
Skýringarorð sem eru flettiorð í IO 30.164
Skýringarorð sem ekki eru flettiorð í ÍO 22.330
Eins og sést á töflu 1 eru skýringarorð sem ekki eru flettur í ÍO yfir 22.000 eða u.þ.b. 42%
af öllum skýringarorðaforðanum. Ef öll þessi orð væru gerð að flettiorðum í bókinni
rnyndi þeim fjölga um fjórðung eða meira.
Það er því vert að athuga hvort þess er virkilega þörf að bæta inn öllum þessum
flettiorðum.
8 Virkar orðmyndunarreglur og flettugildi í orðabók
Við val á orðum í íslenskan stofn í íslensk-skandinavískaorðabók sem vinnahófst við á
Orðabók Háskólans á árinu 1994 var sú vinnuregla mótuð að afleidd og samsett orð sem
mynduð eru með virkum orðmyndunarreglum þannig að bæði form og merking orðanna
eru fyrirsegjanleg út frá orðhlutunum hafi lítið eða ekkert flettugildi í orðabókartexta.8
Við val flettiorða í ÍO hefur þetta greinilega ekki verið haft að leiðarljósi, eins og sjá
má af þessum skýringum:
(13) a kaðalstigi K stigi úrkaðli.
b alþýðubók kv bók handa alþýðu.
c alþýðuheimili h heimili alþýðumanns.
d eiturbikar k bikar með eitri í.
e eplakaka kv kaka með eplum í.
f fegurðarnæmi kv næmleiki fyrir fegurð.
7Listi um skýringarorðaforðann var unninn upp úr óleiðréttum texta úr gagnagrunni bókarinnar og þar
geta falist skekkjur af ýmsum ástæðum. Tölurnar eru þess vegna til þess eins fallnar að gefa hugmynd um
það í hverju vandinn er fólginn og þeim þarf að taka með fyrirvara. Til þess að niðurstöður verði nákvæmar
þarf að athuga hvert einstakt orð.
8Hér eru tekin dæmi um samsett orð en sennilega gegnir sama máli um afleidd orð.