Orð og tunga - 01.06.2005, Qupperneq 86

Orð og tunga - 01.06.2005, Qupperneq 86
84 Orð og tunga Noregi.8 í norrænni goðafræði eru Æsir þeir guðir er norrænir menn dýrkuðu. Að vísu teljast Vanir einnig til guða, en þeir voru andstæð- ingar Asa. Leifar orðsins ás er einnig að finna í vesturgermönskum málum og gotnesku, en vitnisburður þeirra er þó ekki jafntraustur. Fornger- mönsk samsett mannanöfn varðveitt í latneskum heimildum sýna for- liðinn Anse-, sem sennilega er veiklunarmynd af Ansi-, sbr. Ansebertus (CIL XIII3508, frá 7. öld), Ansemundus (Avit. 83,32; 93,27; 94,7, frá um 500), Ansericus (nf. Anserico, CIL XIII 7671). Samsvarandi nöfn hafa í fornháþýzku forliðinn Ans- og í fornsaxnesku Ös-. í fornensku er eintala orðsins ás aðeins varðveitt í nafni o-rúnarinnar, sem er ös (< *ans-). Auk þess kemur myndin esa (< *ösa) fyrir sem eignarfall fleir- tölu í galdrakvæði nokkru gegn þursabiti, en þar er vísað til einhverra óljósra goðvera. Myndin hefur verið talin sýna samhljóðastofnabeyg- ingu.9 Vitnisburður gotneskunnar er ekki skýrari. í Salzburg-Vínar Alc- uin-handritinu er gotneski bókstafurinn a nefndur aza og telja sum- ir að þetta endurspegli með einhverjum hætti frumgermanska orð- ið um 'ás'. En þar sem bókstafsheitin gotnesku sem varðveitt eru í þessu handriti hafa ýmist afbakazt eða orðið fyrir áhrifum frá sam- svarandi rúnaheitum annarra mála, er lítið á slíku byggjandi. Traust- ari er orðmyndin ansis sem kemur fyrir á einum stað í ritinu De origine actibusque Getarum eða Getica eftir gotneska sagnaritarann Jordanes. í þessu riti, sem er frá árinu 551, segir að vegna sigra sinna á Rómverj- um hafi Gotar ekki litið á höfðingja sína sem hreina menn (puros hom- ines), heldur sem hálfguði (semideos), þ.e. ansis (Getica XIII, 78). Þetta orð, sem Jordanes beygir á latneska vísu og gerir að z-stofni, er að öll- um líkindum gotneska orðið um 'ás' eða eitthvert annað því skylt. Hann þýðir það með semideus 'hálfguð' á latínu. Ef orðið hefur verið w-stofn í gotnesku eins og norrænu, er ekki einsýnt, hvers vegna það er beygt sem i-stofn í latínu. Af þessum sökum stakk norski fræði- maðurinn Carl Marstrander upp á því að orðið hefði verið ýa-stofri í gotnesku, þ.e. haft myndina *anseis í nefnifalli eintölu. Taldi hann það leitt af germanska orðinu *ansu- 'ás' og upprunalega merkingu þess 8Frá um 400, sbr. Krause 1971:155 og Antonsen 1975:46. ’Sbr. Brunner 1965: § 281 aths. 4. Samkvæmt því hefði rótarmynd nefnifalls fleir- tölu komizt inn í eignarfallið, sbr. ef. flt. fœta (andspænis reglulegu myndinni föta) með œ til samræmis við nf. flt./œf af/öf 'fótur'.
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124
Qupperneq 125
Qupperneq 126
Qupperneq 127
Qupperneq 128
Qupperneq 129
Qupperneq 130
Qupperneq 131
Qupperneq 132
Qupperneq 133
Qupperneq 134
Qupperneq 135
Qupperneq 136
Qupperneq 137
Qupperneq 138
Qupperneq 139
Qupperneq 140
Qupperneq 141
Qupperneq 142
Qupperneq 143
Qupperneq 144

x

Orð og tunga

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Orð og tunga
https://timarit.is/publication/1210

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.