Orð og tunga - 01.06.2005, Síða 97

Margrét Jónsdóttir
Um væða og væðingu1
og hlutverk þeirra í samsetningum
1 Inngangur
Tilgangur þessarar greinar er að kanna hegðun sagnarinnar væða sem
er nú varla notuð í frjálsri dreifingu heldur svo til alltaf sem hluti sam-
settra sagna eins og hervæða, siðvæða, tölvuvæða og vígvæða.2 Efnivið-
urinn er að langmestu leyti úr gögnum Orðabókar Háskólans, fyrst
og fremst úr ritmálssafni en einnig úr textasafni.3 Jafnframt er leitað
'Efni þessarar greinar var kynnt á hugvísindaþingi í HÍ í október 2003 en einnig í
opinberum fyrirlestri við Fróðskaparsetur Færeyja skömmu áður. Þorsteinn Indriða-
son las yfir fyrstu drögin árið 2002 en Aðalsteinn Eyþórsson las greinina yfir á síðari
stigum. Báðum eru færðar þakkir fyrir alúð við verkið. Aðalsteinn og Bessi Aðal-
steinsson fá þakkir fyrir hjálp við heimildaöflun. Ónefndur yfirlesari sem og ritstjóri
fá þakkir fyrir góðar ábendingar.
Víða var leitað að efni um væða en án árangurs. En lengi er von á einum því að þeg-
ar samningu var nánast lokið benti Gunnlaugur Ingólfsson á grein eftir Gustavs sem
beinlínis fjallar um efnið. Greinin birtist í þýsku afmælisriti 1989 og í henni kemur
líka fram að Kress (1979:160) getur þriggja nafnorða sem enda á -væðing, þ.e. hervæð-
ing, iðnvæðing og vélvæðing og segir þau sagndregin. Gunnlaugur Ingólfsson á þakkir
skildar.
2Enda þótt hér verði margsinnis talað um sögnina væða er meginmarkmið grein-
arinnar að kanna hvort hér sé á ferðinni sögn eða viðskeyti, hvort sögnin hafi orðið
að viðskeyti að hluta til eða að öllu leyti. Um það er rætt í fimmta hluta.
3Textasafn Orðabókar Háskólans (Orðabók Háskólans = OH) er safn texta í tölvu-
tæku formi. Textarnir eru flestir ungir, langflestir frá síðasta áratug síðustu aldar en
nokkrir frá þeim næstsíðasta. Dæmin í ritmálssafni OH eru hins vegar frá 1540 og
yngri. Þau eru úr textum af ýmsum toga.
Orð og tunga 7 (2005), 95-120. © Orðabók Háskólans, Reykjavík.