Skagfirðingabók - 01.01.2010, Síða 134

134
SKAGFIRÐINGABÓK
2 Í danska textanum stendur: „Kietubierg“.
3 Í Ferðabókinni er eðlilegri lýsing (II:19): „Hinum megin Skagafjarðar, í 3 mílna fjarlægð, sáum
við, að sjórinn skvettist hátt upp, og olli því grjóthrun úr sjávarhömrum þeim, sem heita Ketu­
björg á Skaga.“ Ketubjörg blasa við frá Höfða, á milli Þórðarhöfða og Málmeyjar.
4 Yfirleitt finnst mönnum að öflugir skjálftar standi mun lengur yfir en þeir gera í raun og veru.
5 Í ferðadagbók Eggerts og Bjarna segir um skjálftana 11. september: „Hreyfingar þessar voru
langöflugastar frá 9 til 11½, og aftur síðdegis kl. 3.“ Og um næstu tvo daga segir: „Þann 12. …
urðum við fjórum sinnum varir við kippi, tvisvar fyrir hádegi, og jafn oft síðdegis. … Þann 13.
… urðu jarðskjálftar, þ.e. árdegis kl. 8½, og þrisvar um kvöldið, fyrst kl. 9, allsnarpur, 4–5
bylgjur, kl. 10 og aftur kl. 11, en þessir tveir síðustu voru litlir.“ Að öðru leyti er dagbókin í
samræmi við það sem hér er sagt. Eggert Ólafsson og Bjarni Pálsson: Dagbók frá ferð um Skaga­
fjarðarsýslu 1752 og 1755. Rvík 2007:27–29. Sigurjón Páll Ísaksson bjó til prentunar.
úr fjöllunum allt um kring, með
hræðilegum drunum og skruðning­
um, og rykský huldi fjallabrúnir svo
maður sá ekki vel hvað þar fór fram,
en þetta var þó ekki annað en fíngert
ljósleitt ryk, sem steig upp af klöpp­
um, grjóti og möl sem rakst hvað á
annað. Þarna er eyja skammt frá landi,
sem heitir Málmey, með háum og
bröttum hömrum og sandsteinsklett­
um á alla vegu. Úr henni varð mikið
hrun, og sama er að segja um Þórðar­
höfða, sem er fjórðung mílu þaðan og
svipaður útlits. Einkum bitnaði það á
tveimur toppmynduðum klettum,
sem voru kallaðir Hrútar og hafa frá
ómunatíð verið norðarlega á höfð­
anum, nokkru hærri en aðrir hlutar
bjargsins. Af þeim hrundi annar alveg
niður, en hinn klofnaði og er að falli
kominn, svo að ekki sé minnst á aðrar
bergfyllur, sem við nánari athugun
kom í ljós að höfðu fallið á þremur
stöðum, auk þess sem sprunga kom í
klettahöfðann, 5 faðma djúp og eitt
fet að breidd. [Handan fjarðarins], um
8 mílur frá bænum Höfða, eru hin
þverhníptu Ketubjörg2, á austurströnd
Skagans sem aðskilur Skagafjarðar­ og
Húnavatnssýslur. Upp frá þeim steig
gríðarlegt rykský, eins og frá skrið­
unum sem féllu hér úr nálægum fjöll­
um. Af því má álykta að björgin hafi
hlotið svipuð örlög og hljóti að miklu
leyti að hafa sprungið eða hrunið.3
Þessi skjálfti stóð yfir í 10 mínútur.4
Þennan dag, sem var 11. september,
urðu menn alls níu sinnum varir við
jarðskjálfta. Þann 12. fimm sinnum,
þ.e. klukkan 7 og 10 fyrir hádegi og
2, 3 og 11 eftir hádegi. Þann 13. fjór­
um sinnum, klukkan 8 og 9 árdegis
og 10 og 11 síðdegis.5 Þann 14. einu
sinni, klukkan 10 fyrir hádegi. Þann
15. tvisvar, klukkan 2 og 3 eftir há­
degi, nokkru öflugri en vanalega.
Þann 16. einu sinni, klukkan 11 fyrir
hádegi, og loks þann 24. einu sinni,
klukkan 11 árdegis, en þá dvöldust
athugendur á prestsetrinu Hrafnagili í
Eyjafirði. Þessir [síðari] skjálftar stóðu
yfir tæpa mínútu í hvert sinn og fund­
ust sem 3 til 4 vægir kippir, með einni
undantekningu þann 12. september,
sem stóð yfir í 3 mínútur.
Jarðskjálftinn fyrsta daginn hafði
misjöfn áhrif lengra í burtu, en þó oft­
ast í þeirri röð að hann réðist fyrst og
mest á ystu höfða, nes og múla, en
hreyfði síðast og minnst við innstu
heiðum og dölum. Þingeyjarsýsla hlaut
þess vegna versta útreið, því að þar
hrundu til grunna 8 bæir á Tjörnesi,
fjórir í Flatey og þrír bæir skammt þar