Hjúkrun: tímarit Hjúkrunarfélags Íslands - 01.03.1984, Page 8

Vaxtarseinkun án vansköpunar
fannst þegar tíkunum var gefið
3.0—3.6 g/kg daglega. Tíkum sem
gefið var 2.4 g/kg daglega fæddu
fleiri andvana afkvæmi. Samt sem
áður voru lifandi afkvæmin ekki
smærri en þau sem fæddust í sam-
anburðarhópnum.
Þar sem áhrif vínanda í líkamanum
eru svipuð hjá hundum og mönnum
þá hafa tilraunir á hundum allmikla
kosti fram yfir tilraunir á nagdýr-
um.
Ef áfengi er gefið dýrum „per os“
eru áhrif þess líkari því sem gerist
hjá mannfólkinu og jafnframt ber
að hafa í huga að gjöf beint í kvið-
arholið getur haft skaðleg áhrif á
legið.
Áhrif af drykkju karldýra
Sá möguleiki að mikil áfengisneyzla
karla6 geti valdið fósturskaða er
afar athyglisverður. Talið er að það
sé vegna truflana áfengis á myndun
sæðisfruma. Badr og Badr1 rann-
sökuðu hæfileika áfengis til að
breyta erfðaeiginleikum. Rann-
sóknirnar gerðu þeir á karlkyns-
músum og voru þær þannig að þeir
gáfu hverri karlmús vissan skammt
af vínanda á dag í þrjá daga sam-
fleytt. Síðan var hver þessara músa
sett í búr með ungri kvenmús sem
ekki hafði fengið vínanda eða verið
með karlmús áður. Vikulega voru
karlmýsnar færðar milli annarra
kvenmúsa. 13-15 dögum eftir
getnað voru þær mýs sem voru með
ungum deyddar. í þeim tilvikum
sem getnaður átti sér stað 4-13
dögum eftir að karlmúsunum var
gefið áfengið áttu kvenmýsnar 2-4
sinnum fleiri dauða unga. Þær
niðurstöður sem fengust þarna
sönnuðu að vínandi sem gefinn var
í þessum skömmtum skapaði ríkj-
andi banvæna breytingu á erfðavís-
um.
Áhrif áfengis á líffœrakerfi
fósturs
Áhrif áfengisins á fóstrið er mjög
víðtækt. Móðir, placenta (legkak-
an), og fóstrið mynda starfræna
heild þar sem áfengið hefur áhrif á
alla þætti. Þetta var sannað í kring-
um 1900 í Frakklandi með því að
sýna hve greiða leið áfengið átti í
gegnum placentu inn í blóðrás fóst-
ursins.
Áfengi var til skamms tíma notað
til að hindra fæðingu á þriðja tíma-
bili meðgöngu þar sem það hefur
áhrif á losun oxytocin úr heila-
dingli. Þessi aðferð er nú aflögð
vegna skaðlegra áhrifa áfengisins á
fóstrið.
Þar sem lifrin í fóstrinu hefur alls
ekki fulla starfshæfni brýtur hún
áfengið mun hægar niður en full-
þroskaður einstaklingur. Árið 1971
sýndi Seppálá22 fram á það að
áfengið hvarf helmingi hægar úr
vefjum fósturs en móður. Upptaka
súrefnis á heilavef fóstursins
minnkar einnig stórlega.9
Við langvarandi notkun áfengisins
eru mestu áhrifin á efnaskipti frum-
anna einkum flutningur salta (Na +
og K+) inn og út úr frumunni og
riðlar þessu hárfína jafnvægi, sem
verður að vera til staðar ef fruman
á að geta starfað rétt.
Áhrifin á uppbyggingu kolvetna,
fitu og eggjahvítuefna (próteina)
eru einnig mikil. Framleiðsla eggja-
hvítuefna minnkar talsvert, m. a.
vegna þess að áfengi lækkar líkams-
hitann í fóstrinu.7 Er þetta ein af
aðal ástæðunum fyrir minnkaðri
fæðingarþyngd sem algeng er hjá
börnum ofdrykkjukvenna eins og
áður er nefnt.
Áhrif á heilavef fósturs eru mikil og
sýnt hefur verið fram á að yfirborð
heila fjögurra nýbura ofdrykkju-
kvenna hafði óeðlilega frumubygg-
ingu.2 Jakobsen hefur árið 1978
sýnt fram á seinkun á myndun
heilabarkar í rottum sem voru út-
settar fyrir mikið magn áfengis í
móðurlífi. Það er því ekki óeðlilegt
að ímynda sér að þetta sé ein af
ástæðum seinkunar í þroska og
greindarfari barna ofdrykkju-
mæðra. Áfengið hefur á ýmsan hátt
áhrif á heilavef. Aðal áhrifin eru á
flutningi salta inn og út úr frumunni
en einnig verður að taka með í
reikninginn áhrif vannæringar, sem
oftast fylgir ofdrykkjunni. Thiamin,
pyridoxin, fólínsýra og enn fremur
kalsium, magnesium og zinc eru allt
nauðsynleg hjálparefni fyrir hvata
heilavefs. Minnkun á þessum efn-
um eins og algengt er hjá vannærð-
um drykkjusjúklingum hefur senni-
lega áhrif á uppbyggingu heilavefs-
ins.
Aðrir áhœttuþœttir
Vannæring, miklar reykingar, of-
notkun lyfja og streita eru algengur
fylgifiskur óhóflegrar áfengis-
drykkju. Allir þessir þættir hafa
skaðleg áhrif í meðgöngu. Þeir hafa
allir verið rannsakaðir ýtarlega en
hér ætla ég aðeins að geta þeirra í
stuttu máli.
Reykingar
Sambandið á milli ofneyzlu áfengis
og tóbaks hefur oft verið kannað en
er nú staðfest samkvæmt nýlegum
faraldursfræðilegum rannsóknum
sem fram fóru í Boston og Seattle.
Sambandið milli reykinga móður
annars vegar og lágrar fæðingar-
þyngdar og styttri líkamslengdar
barnsins er löngu staðfest.
Longo'5 hefur rannsakað þessi
sem og önnur sambönd. Þar á
meðal má nefna aukningu á ung-
barnadauða í fæðingu, meðfædda
hjartagalla og aðra erfiðleika í fæð-
ingu, svo sem fylgjulos, fyrirsæta
fylgju og legvatn fer of snemma.
Með faraldursfræðilegum rann-
sóknum á áhrif áfengis á með-
göngutíma þá verður einnig að
safna upplýsingum um reykingar og
gera tölfræðilega grein fyrir áhrif-
um hvors um sig ásamt hugsanleg-
um samverkandi áhrifum.
6 HJÚKRUN l/u - 60. árgangur