Hjúkrun: tímarit Hjúkrunarfélags Íslands - 01.03.1984, Blaðsíða 18

á barnadeildum ætti að temja sér og
minnast þess að hegðun barnanna
er ekki alltaf í samræmi við líðan
þeirra.
Meðferð og rannsóknir:
Drepið hefur verið á ýmsa þætti
sem eru álagsvaldar fyrir barn á
sjúkrahúsi. Þar við bætast svo
ýmsar rannsóknir og meðferð sem
geta haft óþægindi í för með sér.
Barnið þarf góðar útskýringar sem í
senn eru sannar og settar fram á
skiljanlegan hátt fyrir það. Þess ber
þó að gæta að of mikið umtal getur
orðið til þess að auka kvíða. Ég tel
að návist foreldra sé barninu nauð-
synleg til halds og trausts, einkum
fyrir þau börn sem hafa ekki þroska
til að taka við útskýringum og skilja
aðstæður. „Þegar um svæfingar er
að ræða ætti það að vera lágmarks-
krafa að foreldri sé hjá barni sínu
þegar það sofnar og vaknar aftur“
(7 [57]). Vissulega getur verið
erfitt fyrir foreldra að horfa upp á
börn sín ganga í gegnum erfiðar
rannsóknir og meðferð, en með
góðum stuðningi og fræðslu þeim til
handa ætti það að auðvelda þeim
slíkar aðstæður. Mest er þó um vert
að það hlýtur alltaf að vera stuðn-
ingur fyrir barnið.
Leikir og verkefni:
Öll heilbrigð börn leika sér. Leik-
þörfin er sterkur þáttur í eðli barns-
ins og leikurinn mikilvægur í
þroskaferli þess (7 [63]). Barn sem
leggst inn á sjúkrahús þarf að fá
þörfum sínum fullnægt og tækifæri
til að þroskast áfram. „Skapandi afl
(creativity) felur í sér margbreyti-
leika, persónulega framleiðslu,
áframhaldandi þróun, rannsókn og
uppfinningu“ (9). Eigið skapandi
afl er undirstaða eðlilegs þroska og
barn, sem tjáir hugmyndir sínar og
tilfinningar, getur létt á kvíða,
hræðslu og reiði og komist í nánari
tengsl við veruleikann (9). Það ætti
því að vera réttur barna á sjúkra-
16 HJÚKRUN'/m-60. árgangur
húsum að njóta leiðsagnar og hafa
nægilegan efnivið til að vinna að
skapandi viðfangsefni. Einnig þarf
að veita þeim börnum aðstöðu sem
eru rúmföst og þar með svipt þeim
forréttindum að fá að bjástra á leik-
stofunum við nám og leik. Við
þekkjum erfiðleika okkar fullorð-
inna við að tjá okkur í orðum, ekki
síst þegar um vanlíðan er að ræða.
Myndræn tjáning getur hjálpað
barni jafnvel þótt það sé ekki búið
að ná fullu valdi yfir málinu. Þá eru
kennarar nauðsynlegir á barna-
deildum til aðstoðar þeim börnum
sem komin eru á skólaskyldualdur.
Deyjandi barn og foreldrar
þess
Það er ánægjulegt að geta útskrifað
barn af sjúkrahúsi sem hefur náð
sér eftir veikindi. En því miður eiga
ekki öll börn afturkvæmt þaðan. í
slíkum tilfellum reynir mjög á hæfni
starfsfólks. Auk þess að horfa upp á
deyjandi barn og syrgjandi foreldra
fylgir því mikið álag að veita aðstoð
við slíkar aðstæður. Þó að hjúkrun í
tilvikum sem þessum sé alltaf ein-
staklingsbundin, og verði ekki ein-
göngu lærð af bókum, þarf hjúkr-
unarfólkið að vera vel að sér, hafa
lesið sér til og kynnt sér kenningar
sem settar hafa verið fram um þessi
efni. í því sambandi má nefna E.
Kúbler Ross sem skrifað hefur um
5 sálræn stig sem hinn deyjandi
gengur í gegnum (sjá ýtarefni).
Þetta þarf hjúkrunarfólk að þekkja
og geta áttað sig á aðstæðum sjúkl-
ings og aðstandenda hans. Tilfinn-
ingar starfsfólks gagnvart dauðan-
um þurfa að vera sem Ijósastar. Að
geta talað um dauðann og rætt til-
finningar sínar, t. d. í starfshópum,
er Iíklegt til að auðvelda starfsfólki
aðstoð við þann deyjandi og að-
standendur hans.
Börn skynja dauðann á mismun-
andi hátt. Það er margt sem hefur
áhrif á það eins og félagslegur bak-
grunnur, fyrri lífsreynsla, greind,
aldur o. fl. Börn á aldrinum 3-6
ára skynja dauðann sem tímabund-
ið fyrirbæri, eins og einhver hvílist
eða fari í ferðalag. í hugmyndarík-
um heimi þeirra verður dauðinn oft
eitthvað sem þau telja að geti geng-
ið til baka og að sá sem deyr muni
koma aftur. Fram til 10 ára aldurs
ímynda börn sér dauðann gjarnan
sem beinagrind eða draug sem
klædd eru í hvítt. Um og eftir 10
ára aldur skilja flest börn að dauö-
inn er ekki persóna, heldur líffræði-
legt fyrirbæri sem táknar endalok.
Lögð hefur verið áhersla á að svara
spurningum barna um dauðann
skýrt og rétt og draga þau ekki á
tálar með furðusögum sem ekki
eiga við rök að styðjast. Annað
getur auðveldlega leitt til rangtúlk-
ana og aukið þar með ótta þeirra og
öryggisleysi (5 [6. kafli]).
Oft hefur komið í ljós að börn, sem
vænta dauða síns, eru sér þess með-
vitandi áður en hinum fullorðnu er
ljós skilningur þeirra. Sum börn
hafa jafnvel forðast að tala um
dauðann til að hlífa foreldrum sín-
um. Ef barn getur ekki rætt um
dauðann, þótt það viti að hverju
stefnir, leiðir það oft til mikillar
einmanakenndar hjá því. Tjáning
og túlkun tilfinninga getur minnkað
spennu hjá barninu. Gott er að hafa
það í huga og leggja rækt við þá
þætti sem geta aukið tjáningar-
möguleika barnsins eins og t. d. alla
skapandi vinnu. Vonin vegur einnig
þungt á metunum og gildir um hana
hið sama og hjá fullorðnum; ekki er
rétt að taka vonina frá hinum deyj-
andi þótt óraunhæf bjartsýni og lof-
orð um bata, sem ekki fá staðist,
séu líklegri til að auka vanlíðan.
Draga þarf fram allar mögulegar já-
kvæðar hliðar og fræða um væntan-
lega meðferð eins og hægt er (1
[23]).
Þegar líður að dauðastundinni er
mikilvægt að foreldrarnir séu í ná-
vist barnsins til að auka öryggis-
kennd þess eins og hægt er. Talið er
að fjölskylda deyjandi barns gangi