Hjúkrun: tímarit Hjúkrunarfélags Íslands - 01.03.1984, Blaðsíða 14

barna), hver hlutur er lifandi og
hefur tilfinningar eins og barnið
sjálft. Barn á þessum aldri ein-
kennist af valdbundnum tilfinning-
um (autoritær moral) og reglur eru
meira og minna heilagar og ófrá-
víkjanlegar. Þó að barnið geri ekki
alltaf eins og foreldrarnir segja
efast það ekki um að þeir hafi rétt
fyrir sér. Ef eitthvað slæmt hendir
upplifa þau það gjarnan sem hegn-
ingu fyrir eigin mistök eða óhlýðni
(Iíta á sig sem orsakavald). Á þessu
verða breytingar frá 5-7 ára aldri.
Hugsanagangurinn verður sveigj-
anlegri og óhlutstæðari (abstrakt).
3. stig: 7-11 ára:
Þetta stig einkennist af raunsæis-
eða veruleikastefnu (realisme).
Barnið hugsar og hegðar sér sem
fullorðnir við hlutstæðar aðstæður,
hinn óhlutbundni hugsanagangur er
ekki orðinn afgerandi.
4. stig: 11-16 ára:
Það mikilvægasta á þessu stigi er að
hugsanagangur barnsins er ekki
Iengur bundinn aðstæðum og barn-
ið er fært um að vinna með mögu-
Ieika eða tilgátur sem ná út fyrir
staðbundnar hlutstæðar aðstæður.
Á þessum aldri þróast orðaforðinn
mikið (6 [68-71]).
Hér hefur aðeins verið stiklað á
nokkrum atriðum sem varða pers-
ónuleikaþroska barna til að vekja
athygli á því hve þekking á þessum
þáttum er mikilvæg varðandi með-
höndlun barna á mismunandi aldri.
Geðtengsl og geðtengslarof:
Börn fæðast ósjálfbjarga og alger-
lega háð umhverfinu. Foreldrarnir
eru venjulega þeir sem annast það
og halda í því lífinu (þáttur móður
venjulega meiri fyrst í stað).
„Eftir fæðinguna er barnið næsta
lítið breytt frá því sem það var fyrir
hana. Það greinir ekki á milli hluta,
skynjar ekki sjálft sig eða heiminn
sem ytri veruleika. Það skynjar að-
eins hin þægilegu áreiti hlýju og
matar en greinir enn ekki hlýju og
mat frá uppsprettu þessara hluta,
móðurinni“ (3 [42]).
Sannað þykir að geðheilsu þeirra
barna, sem ekki njóta umhyggju
ntóður eða staðgengils hennar, sé
stefnt í voða og dæmi eru til þess að
þau hætti að taka framförum ef
þeim er ekki sýnd móðurleg blíða.
Þá er talið að skortur á nákvæmni
og ástúð gagnvart ungabörnum geti
leitt til þess að þau tengist ekki öðr-
um mönnum og umhverfinu á rétt-
an hátt síðar á ævinni og geti þetta
verið byrjun á myndun djúpstæðs
vantrausts og öryggisleysiskenndar
(10 [4-5]).
Líklegt má telja að máltækið
„Lengi býr að fyrstu gerð“ sé enn í
fullu gildi og að geðheilsa og and-
legur þroski barnsins geti verið
undir því kominn að það finni sig
öruggt og geti treyst þeim sem ann-
ast það. Verði þau tengsl sem barn
hefur myndað skyndilega rofin, s. s.
við innlögn á sjúkrahús, er öryggi
þess stefnt í hættu og getur það haft
alvarlegar afleiðingar. Skoski fé-
lagsfræðingurinn James Robertson
hefur rannsakað áhrif sjúkrahúss-
dvalar á yngstu aldurshópana.
Hann skiptir áhrifum þessum í þrjú
stig:
1. stig: mótmœli:
Fyrsta tímabilið getur varað frá
nokkrum klukkustundum upp í
marga daga. Barnið sýnir sterka og
ákveðna þrá eftir móður sinni. Af
fyrri reynslu gerir það ráð fyrir að
hún komi þegar það grætur. Það
verður máttvana af sorg yfir að hafa
misst hana og hrætt við hið ókunn-
uga umhverfi. Það reynir að ná til
hennar aftur með þeim ráðum sem
það býr yfir, skilur ekki aðstæðurn-
ar og grætur oft hátt, hristir rúmið,
kastar sér til og hlustar spennt eftir
hverju hljóði sem gæti gefið til
kynna að mamma væri að koma
aftur. Oftast vill það ekkert þiggja
af hjúkrunarfólkinu. Eftir því sem
barnið er eldra verður það þögulla
og fylgist með hverri hreyfingu
þeirra sem koma og fara og horfir
stöðugt á dyrnar.
2. stig: örvænting:
Smátt og smátt kemur örvæntingar-
tímabilið til sögunnar og þá færist
vonleysið yfir barnið sem stöðugt
þráir móður sína. Það er athafna-
ntinna en áður, grætur hljóðlega af
og til og er afskiptalaust. Barnið
hefur engar óskir og er yfirkomið af
djúpri sorg. Þetta ástand er oft mis-
skilið og Iitið svo á að barnið hafi
róast. Hér áður fyrr olli þetta oft
deilunt um gildi tíðra heimsókna
foreldra til barna sinna. Staðreynd-
in er sú að við heimsóknirnar brjót-
ast fram þær áköfu tilfinningar
sorgar og reiði sem voru rétt undir
yfirborðinu og fer barnið þá á mót-
mælastig aftur. ílengist barnið á
sjúkrahúsinu, og margt fólk hugsar
um það, þá flyst það með tímanum
yfir á 3. stig.
3. stig: Afneitun:
Þá fer barnið aftur að sýna meiri
áhuga á umhverfinu. Oft er þetta
misskilið á þann veg að barnið sé
orðið ánægt og glatt aftur en er í
raun hættumerki. Barnið heldur
ekki lengur út hina sterku innri
spennu og örvæntingu. Það bælir
niður tilfinningar gagnvart móður-
inni, ýtir henni úr huga sér til að
minnka vanlíðan sína, grætur ekki
lengur þegar hún fer og allt er með
ró og spekt. Barnið sýnir gjöfum
sem móðirin færir því meiri áhuga
en henni. Gjöfin hefur komið í stað
kærleika sem rofnað hefur. Þetta
getur haft þau áhrif á mótun per-
sónuleika barnsins að það sýni mik-
inn áhuga á veraldlegum hlutum
samfara skorti á heitum tilfinning-
um og hæfni til að tengjast öðrum.
Hætt er við að slík hegðun sé talin
æskileg af starfsfólki en er mjög
óæskileg fyrir lítið barn (7 [45-48]
og 8 [28-33]).
Það skal tekið fram að einkenni
12 HJÚKRUN ‘/m - 60. árgangur