Hjúkrun: tímarit Hjúkrunarfélags Íslands - 01.03.1984, Blaðsíða 13

Sigurlína Hilmarsdóttir geðhjúkrunarfræðingur
Börn á sjúkrahúsum
Inngangur
Margt hefur verið ritað, rætt og
rannsakað varðandi áhrif sjúkra-
húsvistunar á börn og miklar breyt-
ingar hafa orðið á meðferð barna á
sjúkrahúsum í kjölfar þess. Málefni
sem þessu er aldrei hægt að gera
tæmandi skil og því eru sífelld um-
ræða og rannsóknir nauðsynlegar.
Þrátt fyrir allar framfarir sem orðið
hafa má þó draga í efa að börnum
sé veitt sú athygli og umhyggja sem
þau verðskulda og þarfnast. Inn í
þetta fléttast sífelldar þjóðfélags-
breytingar, svo sem breytingar á
högum fólks og hátterni, og hafa
þær ekki síst áhrif á börnin og leiða
til þess að sífelldrar árvekni er þörf
varðandi þarfir þeirra. Börn eru
dýrmæt eign foreldra sinna og hvers
tíma því að barn líðandi stundar er
sá fullorðni sem við ábyrgðinni
mun taka. Ekki dreg ég í efa óskir
allra foreldra og forráðamanna um
það besta börnum sínum til handa
og því ætla ég að fara nokkrum
orðum um dvöl barna á sjúkrahús-
um og áhrif hennar á þau. Börn
undir 4 ára aldri eru talin stærsti
áhættuhópurinn hvað varðar inn-
lagnir á sjúkrahús og mun ég aðal-
lega beina athyglinni að þeim ald-
urshópi. Þessi orð sem hér fara á
eftir eru ætluð til umhugsunar um
það hvernig leitast megi við að
vernda og styrkja börn á áhrifa-
miklum stundum í lífi þeirra, sem
ég tel að sjúkrahúsvist geti verið.
Þroskaferill barnsins
A þroskaferli barnsins verða miklar
breytingar á andlegri og líkamlegri
starfsemi þess. Það gefur auga leið
að þegar svo margt er í mótun hjá
barninu þarfnast það mikillar um-
hyggju og verndar. Þarfir barna eru
mjög mismunandi eftir því á hvaða
þroskastigi þau eru. Starfsfólk
sjúkrahúsanna þarf að þekkja
þroskaferil barnsins til þess að geta
sinnt þörfum hvers aldurshóps.
Erfitt er að skilja á milli greindar og
líkamsþroska barns á fyrsta ári.
Eftir fæðinguna eru bragðskyn,
lyktarskyn og sársaukaskyn best
þroskuð hjá barninu. Það bregst
hins vegar lítið við hljóðum fyrr en
eftir mánaðar aldur. Þriggja vikna
getur barnið myndað augnsamband
og þriggja mánaða getur það greint
á milli andlita. Fjarlæga hluti
greinir barnið hins vegar ekki fyrr
en um 1 árs gamalt.
Um V2 árs eru bragð- og lyktarskyn
fullmótuð hjá barninu. 3ja mánaða
getur það haldið höfði og 6-8 mán-
aða gamalt situr það óstutt. Flest
börn ganga orðið óstudd 12-18
mánaða gömul.
Jean Pieget hefur sett fram kenn-
ingar um greindarþroska barna og
talar í því sambandi um 4 stig:
1. stig: 0-2ja ára:
Fyrstu árin er hreyfiþroskinn í
mestri framför og hefur það mjög
greinileg áhrif á greindarþroskann.
Á þessu fyrsta stigi þroskast barnið
frá algerri einhyggju (adualism),
þar sem það getur ekki skilið á milli
sinnar innri veraldar og hinnar ytri,
til viss stigs af tvíhyggju (dualism)
þar sem verður flokkun í huga
barnsins af innri myndun og ytri
veröld með hlutum og persónum.
Um 6 mánaða gamalt fer barnið að
þekkja hluta af eigin líkama og eftir
8 mánaöa aldur fer hræðslan við
ókunnuga að koma í ljós. Skýringin
á því gæti verið sú að þá hefur
barnið gert greinarmun á vissum
hlutum og persónum sem það
þekkir og öðru því sem ókunnugt
er. Á þessu stigi þar sem barnið
tengist helst einni persónu (oftast
móður) er mikilvægt að reynt sé að
koma í veg fyrir aðskilnað þeirra
eins og gerst getur þegar barn er
lagt á sjúkrahús.
2. stig: 2ja—7 ára:
Fyrri hluti þessa skeiðs einkennist
af því að barnið lifir í sjálflægum
(egosentrisk) heimi; hefur litla til-
finningu fyrir því að aðstæður geti
verið upplifaðar á annan hátt en
það sjálft gerir í augnablikinu.
Upplifun umhverfisins er oft óstöð-
ug og breytileg. 4 ára er málþrosk-
inn oft orðinn mikill og virðist þá
skilningur nokkuð góður. Samt sem
áður á barnið í erfiðleikum með að
tengja saman atburði vegna þess að
nútíðin er ríkjandi í huga þess.
Venjuleg upplifun á orsök og af-
leiðingu er ekki virk. Sterk tilhneig-
ing er til þess að láta atburði sem
fram koma samtímis vera orsök. 4
ára barn lifir í hugmyndaríkum
heimi (kemur oft fram í teikningum
HJÚKRUN ’/m - 60. árgangur 11