Hjúkrun: tímarit Hjúkrunarfélags Íslands - 01.03.1984, Blaðsíða 23

dökkhærða með toppinn og svo voru
a. m. k. þrjár ljóshærðar með sítt hár,
o. s. frv. „En Lísa hjálpar mér, hún er
búin að vera hér í viku og hefur mörg-
urn sinnum sagt mér hvað þær heita. En
það er ekki auðvelt að þekkja ykkur
þegar allar eru í hvítu.-' Smám saman
sagðist hún hafa lært fleiri nöfn.
Það hafði mikla þýðingu fyrir hana
að vita hvað við hétum. því að þá
fannst henni hún þekkja okkur.
Henni fannst best ef við sögðum
hver okkar yrði á stofunni á morg-
un og hvenær við hinar kæmum
aftur, o. s. frv. Gréta lét það greini-
lega í ljós að henni fannst ekki eins
vont að fá sprautu ef hún „þekkti"
þann sem gaf hana.
Norbeck hefur skrifað grein. þar
sem skýrt kemur fram að börn eiga
erfitt með að þekkja starfsfólkið
hvert frá öðru. Hún sýndi börnum
myndir og börn undir þriggja ára
aldri gátu ekki þekkt starfsfólkið
aftur. Fimm ára börn voru betur í
stakk búin til þess og öll börn
u. þ. b. 7 ára og eldri þekktu starfs-
fólkið í sjón aftur (Norbeck 1981).
Ef barn á erfitt með að þekkja
starfsfólk aftur sýnir það hversu
þýðingarmikið það er að foreldr-
arnir séu hjá því á sjúkrahúsinu til
að veita því öryggi.
Tillaga Óla, „Getum við ekki bara
skipt á sárinu í þykistunni", eru
ekki óalgengar hjá börnum. Þegar
lítil börn verða fyrir miklum
kröfum sem stangast á við þeirra
eigin óskir á þeirri stundu, vilja flest
að þeirra eigin óskir fái að ráða.
Kreppan, sem þau geta lent í, getur
verið sú að barnið verður að velja á
milli eigin óska og krafna sem taka
mið af kringumstæðunum, en slíkar
aðstæður geta skapað kvíða hjá
barninu (Lasarus 1966). Auðskilið
er að þetta sé vandamál hjá börnum
vegna þeirrar kröfu um hlýðni sem
oftast nær er til staðar og vegna
þeirra hugmynda sem þau gera sér
um sársauka sem hegningu. Sú
krafa er oft gerð til barna að þau
takmarki leiki sína og getur reynst
erfitt að setja hömlur á athafnir
þeirra, en börn eru jafnan athafna-
söm. Börn jafnt sem fullorðnir
bregðast hart við því sem er vont ef
þörf fyrir afþreyingu og athafna-
semi er ekki sinnt.
Litla reiða snáðanum rann reiðin þegar
hann fékk bílana upp í til sín og fékk að
leika sér að þeim í rúminu.
Annar drengur á sama aldri hafði verið
í aðgerð vegna „retentio testis“. Á
þriðja degi, þegar hann átti enn að fara
fram úr, vildi hann það ekki, því að það
var svo sárt. Eftir að hafa talað svolítið
við hann urðum við sammála um að ég
skyldi lyfta honum niður á gólf — alveg
eins og hann lagði til. Þegar hann var
kominn niður á gólf vildi hann reyna að
ganga nokkur skref og fara fram í and-
dyrið. En þá var ekki lengur um það að
ræða hvort þetta væri vont, hann vildi
fara og leika sér við hin börnin.
Þessir drengir höfðu aldrei legið á
sjúkrahúsi og vissu því ekkert um
stingi og sársauka eftir uppskurð.
Reynsla getur verið góð í sumum
tilvikum en slæm í öðrum. Sissel og
Trína höfðu báðar fengið að kenna
á sprautum og Sissel var viðbúin
blóðsýnatökum. Hún sagði: „Ég
fann bara pínulitla stungu.“ Trína,
aftur á móti, sem hafði svo oft verið
stungin, leið svo mikið fyrir það að
hún var orðin alveg magnþrota.
Það er líka erfitt þegar barn hefur
séð andóf annarra gegn sársauka.
Átta ára drengur með útbrot (eksem)
var lagður inn á sjúkrahús til að komast
að því hvað hann hefði ofnæmi fyrir.
Eldri bróðir hans var með asma. Einu
sinni þegar bróðir hans fékk asmaáfall
heima var litli bróðir hjá honum og sá
þá að bróðir hans fékk sprautu og svo
var hringt á sjúkrabíl alveg um leið. Litli
bróðir hélt að bróðir sinn hefði orðið
svona miklu verri af sprautunni. Þessi 8
ára drengur þverneitaði nú að gangast
undir ofnæmisaðgerðina og útskýrði
hvorki fyrir mér né mömmu sinni
hvernig á því stæði. Aftur á móti fékk
gömul frænka hans að vita þetta um leið
og hann sagði hve allt væri hættulegt á
sjúkrahúsi.
Sissel, sem var 12 ára, hafði verið boðin
verkjasprauta því að hún kvartaði sáran
eftir skurðaðgerð, en bað þá um að fá
að sleppa við sprautu. Ástæðan var sú
að hún hafði séð telpu á stofunni fá
sprautu tveim dögum áður en Sissel var
skorin upp, og telpan hafði grátið
næstum alla nóttina eftir sprautuna.
Sissel hélt að það hefði verið sprautan
sem hefði haft svona slæma verkun.
Eftir umræður og nánari útskýringar
vildi Sissel fá verkjasprautu og það var
heldur ekki svo slæmt.
Þessi dæmi sýna að það getur valdið
erfiðleikum þegar barnið hefur
áður orðið fyrir þeirri reynslu að
verða hrætt. Það getur líka verið
erfitt fyrir barnið að standa frammi
fyrir mörgum læknistækjum þegar
að sýnatöku kemur. Sérstaklega á
það við um börn sem eru reynslu-
lítil í þessum efnum og eru í óvissu
um hvað eigi að nota til sýnatöku
og hvað til að skipta á umbúðum.
Börn hafa látið í ljós að því fleiri
áhöld sem þau sjá því meiri og
hættulegri sé aðgerðin. Þau yngstu
taka eftir hversu mörg rannsóknar-
glös eru notuð fyrir blóðið, stærð-
inni á sprautum, nálum o. s. frv.
Það er ástæða til að ætla að þau
miði sársaukann við glasafjöldann.
Þetta sýnir teikningin af spraut-
unni. Sprautan sem notuð var, var
sú litla, en drengurinn teiknaði hina
sprautuna svo stóra til að sýna
hversu sárt það var að vera spraut-
aður.
Barnið getur ekki nema að tak-
mörkuðu leyti gert sér grein fyrir
hvað er í rauninni vont né heldur
stigmun á sársauka. Og hjá litlu
börnunum kemur hugarburður að
auki sem getur hrætt þau. Hræðsla
eykur á sársaukann. Fyrri reynsla
barns af sársauka, þarfir þess,
öryggi eða öryggisleysi á allt sinn
þátt í að draga úr sársauka eða gera
hann meiri. Foreldra sína þekkir
barnið og þeir geta skapað öryggi í
lífi þess.
Hver er staða foreldra þegar
börnin finna til?
Það eru skiptar skoðanir meðal
starfsfólks hvort ástæða sé til að
foreldrar séu hjá barni sínu á
sjúkrahúsi. Reynsla mín af foreldr-
um er sú að þeir geta verið raun-
HJÚKRUN Vx - 60. árgangur 2 1