Hjúkrun: tímarit Hjúkrunarfélags Íslands - 01.03.1984, Blaðsíða 29

getur legið stíft í rúminu. Eins og
hjá fullorðnum er mikilvægt að
barnið liggi í þægilegri hvíldarstell-
ingu, þannig að það geti að nokkru
leyti tekið þátt í skiptingunni. Pað
tekur lengri tíma en um leið eru lík-
urnar meiri að komast megi hjá
,,stríði“ milli hjúkrunarfræðings og
barns. Það verður að gefa barninu
tækifæri til að kynnast hjúkrunar-
fræðingnum, og einnig að koma því
í skilning um að það geti í raun og
veru tekið þátt í aðgerðinni. Hjúkr-
unarfræðingurinn getur stungið upp
á hvernig þau eigi að fara að og
segir barninu kannski sögur af öðr-
um börnum og hvernig þau hafa
viljað fara að þessu. Þannig getur
barnið verið virkur þátttakandi
þegar aðstæður leyfa.
Þriggja ára drengur með beinverk
(osteomyelit) í hægri handlegg fékk
skipt á stóru sári tvisvar á dag. Foreldr-
ar drengsins gátu ekki verið hjá honum
eða komið í heimsókn. Drengurinn var
vonsvikinn yfir því en reyndi að standa
sig eftir bestu getu. Hann kaus að fjar-
lægja umbúðirnar sjálfur eftir smáhjálp í
byrjun. Á meðan hann hélt uppi hægri
handlegg með vinstri hendi sagði hann
hvað væri sárt og hvað ætti svo að gera
eftir nokkra daga. Hann hafði reynslu
af því sem gerst hafði. Sagt var við
hverja skiptingu að sárið væri að lagast
og fljótlega varð hann einnig á sama
máli og fór að segja að sárið væri að
gróa.
Oli 5 ára var beðinn að taka þátt í skipt-
ingunni eftir nokkra daga. í fyrstu vildi
hann það ekki og var hræddur við sárið.
Þegar átti að skipta fékk hann að sitja í
fanginu á pabba sínum. Hann þvoði sér
vel og fékk munnbindi. Smám saman
fór hann að taka þátt í að taka umbúð-
'rnar af. Verkefni hans var í því fólgið
að fá mér saltvatnsflöskuna. Hann
skildi fljótlega að vökvinn á flöskunni
varð að vera jafn líkamshitanum, því að
hann vissi af reynslu að af köldum
vökva svíður enn meir. Hann átti líka
að sjá um að allt sem ég lagði til hliðar
°g var notað yrði fleygt í ruslapokann.
Eftir skiptinguna fékk hann gúmmí-
hanska sem hann mátti blása upp eins
°g blöðru. Smávegis hreyfing fyrir og
eftir meðferð var til bóta ásamt því að
halda fast í höndina á pabba sínum,
þegar kom að því sem var sárt, hjálpaði
það honum til að halda út.
Ef ætlast er til að barnið hjálpi til er
betra að það sitji í fanginu á ein-
hverjum. Það kann að reynast
erfitt, einkum fyrir lítil börn, að
taka þannig þátt í þessu og ekki má
gera of miklar kröfur til þeirra.
Kosturinn við að láta barnið taka
þátt í þessu held ég að sé í því fólg-
inn að barnið sé með á nótunum og
getur gripið inn í á réttan hátt þegar
það þarfnast hvíldarstundar. Þetta
á sinn þátt í að draga úr ótta. Óvænt
og óundirbúin handtök geta hrætt
barnið og haldið því í spennu miklu
lengur en nauðsynlegt er. Menn
verða að gera sér ljóst að það tekur
tíma að fara að öllu með varkárni
og ná samvinnu við barnið. Barnið
öðlast öryggi ef ákveðnar reglur
gilda og allt er gert eins í hvert
skipti. Þess vegna er það líka mikil-
vægt að þeir foreldrar, sem geta
verið með, fái að vera með í hvert
sinn sem aðgerð fer fram, og einnig
að breytingar á starfsliði séu sem
minnstar.
Börn hafa þörf fyrir að gráta og
leita huggunar hjá foreldrum sín-
um. Um leið getur þetta verið eins
konar ósigur fyrir barnið og álag
fyrir foreldra. Hvers vegna við
segjum sem oft heyrist: „Nú varst
þú duglegur,“ læt ég liggja milli
hluta. En það er í raun vel af sér
vikið hjá mörgum börnum, þótt þau
kunni að hafa mótmæli í frammi, að
geta gert það sem er sárt. Þess
vegna held ég að það að geta grátið
og geta sagt allt af létta sé ein leið
til að losa um spennu, en aftur á
móti minnkar þrek barnsins ef það
rembist við að standa gegn aðgerð-
inni. Það álag, sem veikindi og
meðferð er fyrir barnið, getur eins
og hjá Pétri 10 ára og Trínu 6 ára
krafist þreks sem við aðrar aðstæð-
ur hefði gert þau hæf til að geta af-
borið sársaukann hljóðalaust. Allir
foreldrar sjá þetta ekki jafnskýrt og
geta ætlast til of mikils. Foreldrar
vilja einnig að hjúkrunarliði líki vel
við barnið og hæli því. Fullorðnir
sjá ekki alltaf ástæðu til þess að
barn bregðist illa við því sem hjá
fullorðnum eru hreinustu smámun-
ir. Þannig getur mönnum mistekist
ef þeir gera of miklar kröfur til
barnsins í stað þess að hugga það og
hughreysta.
Eftirmáli
Sársauka er aldrei hægt að útskýra
alveg fyrir þeim sem ekki finnur til
sjálfur. Hvað er sárt og hvað getur
gert það verra er erfitt að segja fyrir
þann sem þekkir ekki hugmyndir
barnsins og reynslu þess. Samt sem
áður er ástæða til að ætla að börn
skynji oft sársauka sem eitthvað
hættulegt og reyni að sjálfsögðu að
komast hjá aðstæðum sem valda
sársauka. Þetta á einnig við hinar
mörgu „smávægilegu“ aðstæður
þar sem hjúkrunarfræðingur neyð-
ist til að valda sársauka.
Sársauki hlýtur alltaf að verða sam-
fara vissum hjúkrunaraðgerðum.
Það á að vera markmið með hjúkr-
un að útskýra að sá sársauki sé ekki
hættulegur. Andsvar barns við því
sem er sárt getur hjálpað okkur að
skynja hvort barnið óttist að við
ætlum að valda því skaða. Vitn-
eskja um andsvar barns þegar það
er heilbrigt heima er undirstaða
fyrir réttu mati í þessum efnum.
Þetta getum við metið með sam-
ræðum og samstarfi við foreldrana.
Til að milda hin mörgu smávægi-
legu tilvik getur hjúkrunarfræðing-
urinn fengið hjálp hjá foreldrum.
En ef foreldrar eiga að hjálpa til
verður hjúkrunin líka að fela í sér
hjálp, stuðning og kennslu fyrir þá.
Þannig geta bæði foreldri og barn
verið í brennidepli þeirrar hjúkrun-
ar sem stendur til boða. Á meðan á
sjúkrahúsvist stendur verður barn
að fá að vera barn og foreldrar eiga
að vera foreldrar.
(Pessi grein birtist í Arbok for syke-
pleiere 1982 sem Universitetsfor-
laget í Osló gefur út. Kristjana Jó-
hannsdóttir þýddi með leyfi höf-
undar og forlagsins).
HJÚKRUN ‘/m - 60. árgangur 23