Ráðunautafundur - 15.02.2002, Qupperneq 51

49
festa í kúabúskap. Eftirtalin atriði tel ég að skapi verulega óvissu um rekstur kúabúa á
komandi árum:
• Gerð nýs búvörusamnings vegna mjólkurframleiðslu. Hlutfall beingreiðslna í honum
og útfærsla á ffamleiðslustýringu.
• Afiiám opinberrar verðlagningar á mjólk og hvemig bændum og mjólkuriðnaðinum
tekst að bregðast við breyttum aðstæðum.
• Aukinn innflutningur á mjólkurvörum.
• Til lengri tíma litið, hugsanleg aðild að ESB.
Þessi atriði vega misjafhlega þungt varðandi áhættumat. Ljóst er að nýr búvörusamningur
verður gerður á næstu ámm, þar sem núverandi samningur rennur út árið 2005. Eg tel að
bændur geti varla sætt sig við annað en að nýr samningur liggi fyrir á næsta ári. Það er hins
vegar erfiðara að gera sér grein fyrir þeim breytingum sem verða frá núverandi samningi og í
því felst áhætta.
Afiiám opinberrar verðlagningar á mjólk tel ég að feli í sér verulega óvissu fyrir bændur
varðandi hvort það tekst að halda neyslu á mjólkurvörum í svipuðu magni og nú er eða auka
hana. Það ræðst af því hvemig tekst að búa mjólkuriðnaðinn undir að starfa undir samkeppni-
slögum. Ef ekki tekst vel til með þetta atriði óttast ég að það hafi mjög neikvæð áhrif á af-
komu kúabænda.
Aukinn innflutningur á mjólkurvömm er eitthvað sem almennt virðist reiknað með og
áhættan því kannski helst fólgin í þvi hvað innflutningurinn eykst hratt og hversu mikið.
Aðild að ESB virðist ekki vera alveg á næstu grösum, en þó kemur þessi umræða alltaf
upp og að því er virðist með sívaxandi þunga.
Þessi atriði sem hér vom talin upp em sérstök fyrir mjólkurffamleiðsluna og fyrir utan
þau felst að sjálfsögðu áhætta í almennu umhverfi eins og breytingu á neysluvenjum og þess-
háttar.
Þegar tekið er mið af því að ávöxtunarkrafa á „áhættulausa“ fjárfestingu í fimm ára
óverðtryggðum ríkisskuldabréfum var núna fyrir áramótin um 9% held ég að erfitt yrði að
rökstyðja lægri ávöxtunarkröfu i kúabúskap en 14-15%.
Ef tekið er dæmi af meðaltalskúabúi úr ritinu Niðurstöður búreikninga 2000 sést að eign í
því búi er 16.868.000 kr og 15% ávöxtunarkrafa á þá upphæð er um 2.530.000. Hagnaður
fyrir laun eigenda á þessu sama búi er hins vegar innan við tvær milljónir. Þegar þessar tölur
em skoðaðar veltir maður því fyrir sér hvað það er sem getur réttlætt að hafa nærri 17
milljónir bundnar í kúabúskap, án þess að fá ávöxtun á þá peninga. Er kúabúskapur virkilega
hugsjón, en ekki arðbær atvinnurekstur?
Trúlega er ekki raunhæff að taka aðeins eitt ár til að meta ávöxtun eigin fjár en það er
mitt álit að þeir sem hugsa sér að fjárfesta í kúabúskap ættu að hugleiða þetta atriði vandlega.
LOKAORÐ
Krafan um lágt matvælaverð er og verður trúlega alltaf til staðar. Því er ólíklegt að mögu-
leikar til stórgróða i mjólkurffamleiðslu skapist í náinni ffamtíð. Ekki sist þar sem landffæði-
lega er ekki mögulegt að færa mjólkurffamleiðsluna í nokkrar stórar „verksmiðjur“, eins og
gerst hefur í sumum öðmm greinum. Hins vegar tel ég mig finna það á bændum að þeir em
famir að líta meira á búskapinn sem fyrirtækjarekstur en áður var. Það held ég að sé lykillinn
að betri árangri í rekstri kúabúa. Við bændur þurfiim að átta okkur á því að búskapur er fyrir-
tækjarekstur og um hann gilda að sömu lögmál og annan rekstur. Sameiginlegt markmið
bænda og leiðbeiningaþjónustunnar hlýtur að vera að búskapurinn verði arðbær atvinnugrein
sem eftirsóknarvert er að vinna við. Skoða þarf allar leiðir sem líklegar em til að auka