Ráðunautafundur - 15.02.2002, Side 107

105
RflÐUNRUTflFUNDUR 2002
Eiginleikar votheys í rúlluböggum
Þóroddur Sveinsson
Rannsóknastofnun landbúnaðarins, Möðruvöllum
INNGANGUR
Á tiltölulega skömmum tíma er votheysverkun í stórböggum orðin allsráðandi heyverkunar-
aðferð á íslandi í stað þurrheysverkunar. Það má fyrst og ffemst þakka pökkunarvélunum sem
komu ffam á sjónarsviðið upp úr miðjum 9. áratug síðustu aldar. Votverkun í stórböggum er
ólík bæði hefðbundinni votheysgerð og þurrheysverkun og hún kallaði því á nýja þekkingu og
endurskoðun gamalla heyverkunargilda. Það kemur þvi ekki á óvart að rannsókna- og leið-
beiningageiri landbúnaðarins hafi á síðustu tveimur áratugum unnið kappsamlega að
þekkingaröflun á verkun heys í rúlluböggum við íslenskar aðstæður. Fyrir skömmu kom út
Fjölrit RALA (nr 209) sem hafði það að markmiði að taka saman í heildstætt rit þær
rannsóknir sem gerðar hafa verið um þetta efni síðustu tvo áratugina og flétta þær við niður-
stöður erlendra rannsókna og þekkingar. Hér er ætlunin að kynna það helsta sem þar kemur
fram.
SKILGREININGAR Á HUGTÖKUM
• Vothey er ferskar eða hálfþurrkaðar fóðuijurtir sem eru verkaðar í loftþéttum um-
búðum eða geymslum í einhvem tíma.
• Súrhey er vothey með hátt rakastig og verkunin byggist á því að sýra votheyið sem
mest með hjálp mjólkursýrubaktería eða sýrugjafa sem bætt er í heyið.
• Heymeti er vothey með lágt rakastig og þar byggist verkunin á því að takmarka
öndun og virkni allra örvera með forþurrkun og útilokun súrefnis.
• Ásœtuörverur eru hér örverur sem fmnast í umhverfi fóðurgrasa.
• Votheysörverur eru yfirleitt komnar af ásætuörverum sem blandast heyinu fyrir
pökkun og geta lifað eða fjölgað sér við súrefnisskertar aðstæður í heyi.
• Öndun er niðurbrot (frálífun) stórsameinda í súrefhisríku umhverfi af völdum plöntu-
eða örveruensíma.
• Gerjun er niðurbrot stórsameinda í súrefhisfirrðu umhverfi af völdum plöntu- eða
örvemensíma.
• Gerjunarhœfni er eiginleiki tilbúins heys til að geijast.
• Gerjunarafurðir em þau efni sem verða til við geijun i votheyi.
• Gerjunarvirkni i votheyi metur styrk geijunar út frá magni geijunarafurða.
• Frumgerjun er af völdum plöntu- og bakteríuensíma og er ríkjandi á fyrstu dögum og
vikum votheysverkunar.
• Hjágerjun er óæskileg örvemgeijun sem getur magnast í votheyi, yfirleitt eftir frum-
geijun, ef réttar aðstæður skapast. Hágeijun er oft fylgifiskur öndunarvirkni á yfir-
borði votheys.
BAGGAVOTHEY OG ANNAÐ VOTHEY
Vothey i rúllum eða stórböggum verkast á ýmsan hátt öðmvísi en sambærilegt vothey myndi