Ráðunautafundur - 15.02.2002, Side 115

113
RÁÐUNRUTflfUNDUR 2002
Heilfóður fyrir mjólkurkýr
Þóroddur Sveinsson', Louise Molbak2 og Gunnar Ríkharðsson’
1Rannsóknastofnun landbúnaðarins
2Landbúnaóarháskólanum Hvanneyri
“The objective must be not to feed a hungry cow, but
to challenge an already full cow to eat a bit more"
Markmiðið er ekki aó seðja hungraða kú, heldur aó fá
sadda kú til að éta tuggu meira"
(eftirMason 1997).
inngangur
Heilfóður er einsleit blanda ólíkra fóðurefna i fyrirfram ákveðnum hlutfollum sem á að
tryggja allar næringarefnalegar þarfír ákveðins hóps gripa. Það er notað í mörgum greinum
búíjárræktar, eins og t.d. fyrir físka, loðdýr, svín og fiðurfénað svo eitthvað sé nefnt. í Norður
Ameríku er margra áratuga reynsla af fóðrun með heilfóðri fyrir nautgripi til fítunar á s.k.
fóðrunarstöðvum (feed lots). Aðferðin hefur einnig verið þekkt á kúabúum í áratugi. I
Danmörku var byijað að nota þessa aðferð á nokkrum kúabúum upp úr 1970 en þeim fjölgaði
lítið fyrr en um 1990 samfara vaxandi bústærð og nýjum tæknilausnum. í dag eru um 25-30%
danskra kúabúa sem fóðra með heilfóðri, en nálægt 50% í Bandaríkjunum. Það eru stórir
nrjólkurframleiðendur með að lágmarki 100-150 mjólkurkýr í lausagöngu sem líta á heilfóður
sem álitlegan valkost vegna minni kostnaðar og einföldunar við fóðrun. Reynslan sýnir þó að
heilfóður getur gefist vel í hverskonar fjósgerðum og bústofnsstærðum. Þess vegna eiga
smærri mjólkurffamleiðendur að meta heilfóður sem valkost þegar stefnt er að breytingum í
fjósi og á gjafalagi (Snowdon 1991). Með sífellt aukinni tæknivæðingu eru komin ffam ýmis
ffávik ffá heilfóðri sem byggjast yfirleitt á því að blanda og saxa saman öllu gróffóðri og
steinefnum í eina blöndu sem gefm er óskömmtuð (grunnfóður? hálffóður?), en kjamfóðrið er
gefíð sér á einstaklingsgrunni. Á allra síðustu misserum hafa heilfóðurblandarar verið teknir i
notkun á fimm kúabúum hér á landi og fleiri eru á leiðinni. Þeir hafa einnig verið prófaðir
tímabundið á Hvanneyri, Möðruvöllum og víðar. í öllum tilvikum hafa þeir þó nánast ein-
göngu verið notaðir til að blanda og saxa saman gróffóðurtegundum og heimaræktuðu heilu
byggi þar sem það er til staðar.
Hér er ætlunin að gefa stutt yfirlit um heilfóður fyrir mjólkurkýr og kynna niðurstöður til-
raunar á Hvanneyri haustið 2000, þar sem bomar voru saman þrjár aðferðir við fóðmn.
FYRIR HVERJA ER HEILFÓÐUR?
Þegar fóðrað er til hámarksafurða er það venjulega gert með því að þekkja sem best öll stig
eftirfarandi ferils;
Reiknaðar fóðurþarfir (fóðuráætlun) -> Gefið fóður -> Étiö fóður
Fóðuráætlanir byggja á misgóðum upplýsingum um efhainnihald hráefna og áætluðum
meðal fóðurþörfum kúnna. Fóðuráætluninni er síðan fylgt með nákvæmni sem bóndanum er
gefin, en takmarkast líka af aðstöðu og tækni sem hann ræður yfir. Það sem kýmar éta svo að
lokum af framreiddu fóðri getur verið fjarri upphaflegri áætlun á pappímnum. I versta falli