Ráðunautafundur - 15.02.2002, Síða 142

140
stöður Albright og Timmons (1993). Samkeppni um átpláss hefur í nokkrum rannsóknum leitt
til aukins fóðuráts (Olofsson 1992).
UMRÆÐUR
Kýr eru hópdýr og eru ofl mjög samstíga í sínu atferli. Kýmar eru t.d. oft allar á beit í einu
eða fara saman til þess að drekka. Við aukum enn á þessa samhæfni í atferli, t.d. við mjaltir
og fóðrun. Þannig benda Fraser og Broom (1998) á að skortur á átplássi getur hafl mikil áhrif
á velferð mjólkurkúa, einkum vegna þess hversu samhæft átatferli hjarðarinnar er.
Ein af þeim aðferðum sem notuð er til þess að leggja mat á velferð er að mæla hjartslátt
gripa. Með sérstökum mælitækjum er þannig hægt að fylgjast með því sem gerist þegar
kemur til árekstra milli tveggja gripa. Olofsson (2000) fann ekki marktækan mun á hjartslætti
við það að minnka átpláss úr 61 cm í 30 cm. Gripir sem voru háir i virðingarröðinni voru með
hærri hjartslátt en þeir sem voru lágt settir. Það skýrðist að mestu af því að þeir voru þyngri
og oflast afurðarmeiri. Við fóðrun jókst hjartsláttur allra gripa. Það skýrir að hluta til það að
ekki var hægt að greina aukningu í hjartslætti við baráttu gripanna um fóðurrými. Út frá
þessum niðurstöðum er ekki hægt að fullyrða það að árekstrar milli kúnna leiði til verri vel-
ferðar.
Með ýmsum hætti má draga úr þeim neikvæðu áhrifum sem skapast við samkeppni um
átpláss. Wirenga og van der Burg (1989, cf. Fraser og Broom 1998) gerðu rannsókn á því
hvemig hægt væri að dreifa áttíma kúnna yfir daginn. Þeir komu fyrir tæki í eyra kúnna sem
gaf frá sér hljóðmerki þegar henni var ætlað að fá fóður. Þannig lærði kýrin að þegar hún fékk
merkið gat hún farið að fóðursvæðinu, opnað þar hlið og þannig fengið fóður. Niðurstöður
þessarar athugunar leiddi ljós að færri árekstrar áttu sér stað milli kúnna þegar hljóðmerkið
var notað.
Mikilvægt er að kýr hafi aðgang að fóðri strax eflir mjaltir. Fyrir því eru einkum tvær
ástæður. Rannsóknir hafa leitt í ljós að kýr hafa þörf fyrir að éta strax að loknum mjöltum-
Einnig hefur verið bent á mikilvægi þess að spenaop fái tíma til að lokast eftir mjaltir. Kýr
sem ekki komast í fóður strax að loknum mjöltum yfirgefa oft fóðursvæðið, leggjast i legu-
básana og reyna að komast í fóður síðar. Þessum kúm er hættara við júgurbólgusmiti en
öðrum (Olofsson 2000).
Hönnun fóðursvæðis í fjósum með mjaltaþjóni (MÞ) skiptir miklu máli, þar sem aðgengi
að fóðri er lykillinn að því að kýmar heimsæki MÞ nægilega oft. Fjós með MÞ eru oftast
hönnuð þannig að kýmar hafa aðgang að kjamfóðri í mjaltaþjóninum og aðeins aðgengi að
gróffóðri með þvi að fara i gegnum mjaltaþjóninn. Hins vegar er einsteínu umferð í fjósunum
með MÞ ekki skilyrði fyrir því að kýmar komi til mjalta (Ketelaar-de Lauwere o.fl. 1998).
Einstefnukerfið getur m.a. leitt til atferlishömlunar hjá kúm. Þannig ætti frekast að reyna að
skipta aftur yfir í kerfi þar sem kýmar hafa fijálsan aðgang milli fóðursvæðis og legubása,
eftir að kýmar eru búnar að læra á MÞ. Slíkt er þó erfitt í ffamkvæmd því upp koma vandamál
þegar nýjar kýr em teknar inn í hópinn.
SAMANTEKT
Hér hefur verið fjallað um með hvaða hætti samkeppni um átpláss í lausagöngufjósum hefur
áhrif á fóðurát. Allt að 3 kýr geta verið um hvert átpláss svo lengi sem aðgangur er að fóðri
allan sólarhringinn. Við fækkun átpláss verður alltaf ákveðinn hluti gripa undir í sam-
keppninni, sem kemur t.d. þannig fram að lágt settir gripir þurfa að éta fóður utan æskilegs át-
tima eða þá að þeir þurfa að éta hraðar og meira í einu.
Kostnaður er tengist fóðmn er stór hlut þess kostnaðar sem til fellur við fóðmn mjólkur-