Dagblaðið Vísir - DV - 19.01.2018, Blaðsíða 8

8 Helgarblað 19. janúar 2018fréttir
fékk falleinkunn í
úttekt landlæknis
n Forsvarsmenn virtu athugasemdir að vettugi n Opinberir styrkir hækka umtalsvert frá ári til árs
A
ðra vikuna í röð fjallar
DV um málefni Með­
ferðarheimilisins í Krýsu­
vík. Heimilið fær síauknar
fjárveitingar frá hinu opinbera á
ári hverju en alls munu ríflega 115
milljónir króna renna til þess á ár­
inu 2018. Það er athyglisvert í ljósi
þess að heimilið fékk falleinkunn í
úttekt Landlæknisembættisins um
mitt ár 2016 og hafði ekki brugðist
við athugasemdum við eftirfylgni­
heimsókn í lok árs. Þrátt fyrir það
hefur heilbrigðisráðuneytið leyft
starfseminni að viðgangast án
þess að grípa til einhverra aðgerða
til þess að laga málin. Rétt er að
halda því til haga að árangurinn af
meðferðinni var talinn góður í út­
tekt embættismanna Landlæknis.
DV birtir svör stjórnarformanns
Krýsuvíkursamtakanna, Sigur­
línu Davíðsdóttur, við umfjöllun
blaðsins og yfirlýsingu frá stjórn
þeirra. Telur stjórnin að umfjöllun
DV um starfsemi meðferðarheim­
ilisins sé villandi.
Þá birtir DV upplýsingar um
tvo starfsmenn samtakanna, einn
núverandi og annan sem hefur
látið af störfum, sem eiga skugga­
lega fortíð. Annar þeirra hefur ver­
ið tvisvar kærður fyrir nauðganir,
er haldinn kynlífsfíkn og hefur
viðurkennt að hafa keypt vændi
af drengjum og stúlkum sem eru í
neyslu, utan veggja Krýsuvíkur.
Hinn átti óeðlieg kynferðisleg
samskipti við skjólstæðinga sam­
takanna og tók meðal annars upp
á myndband kynferðismök sín
við fjölmargar konur. Fórnarlömb
hans voru grunlaus um upp­
tökurnar.
Víða pottur brotinn
Forsvarsmenn Meðferðarheimil­
isins í Krýsuvík brugðust ekki við
alvarlegum athugasemdum Land­
læknisembættisins sem settar voru
fram í kjölfar eftirlitsheimsókn­
ar um mitt ár 2016. Í lok sama árs
fóru starfsmenn embættisins í eft­
irfylgniheimsókn en þá kom í ljós
að athugasemdirnar höfðu verið
virtar að vettugi. Embættið sendi
niðurstöðurnar til heilbrigðis­
ráðuneytisins sem hefur ekki
brugðist við. Framlög hins opin­
bera til meðferðarheimilisins hafa
hækkað hratt undanfarin ár en
ráðgert er að samtökin fái um 115
milljóna króna styrk á næsta ári.
Í síðustu viku birtist í DV um­
fangsmikil umfjöllun um starfsemi
Meðferðarheimilisins í Krýsuvík.
Þar voru dregnar fram í dagsljósið
ýmsar brotalamir á starfseminni
þar á meðal staðfestar frásagnir
af óeðlilegum samskiptum starfs­
manna og stjórnenda við skjól­
stæðinga heimilisins. Úttekt DV
byggðist fjölmörgum samtölum,
bæði frá fyrrverandi starfsmönn­
um og skjólstæðingum.
Meðal þess sem ýmsir heim­
ildarmenn DV vöktu athygli á var
að verulega skorti á fagmennsku
í þeirri meðferð sem fram fer í
Krýsuvík, bæði hvað varðar útfær­
slu meðferðarinnar sem slíkrar
sem og varðandi starfsmanna­
stefnu stjórnenda.
DV ákvað að kanna nánar hvort
fótur væri fyrir þeim athugasemd­
um og leitaði eftir því hvort opin­
berir aðilar hefðu tekið út þau
störf og þá vinnu sem fer fram á
heimilinu. Verður að telja eðlilegt
að slík skoðun eigi sér reglulega
stað af hálfu opinberra aðila, ekki
síst í ljósi þess að ríkið leggur með­
ferðarheimilinu til umtalsverða
fjármuni á ári samkvæmt fjárlög­
um, en eins og fram kom í umfjöll­
un DV í síðustu viku jukust fram­
lög ríkisins verulega árið 2016, úr
um 73 milljónum í 106 milljónir.
Alvarlegar athugasemdir
í úttekt Landlæknis
Í ljós kom að Landlæknir gerði
fyrir tæpum tveimur árum út­
tekt á gæðum og öryggi þjónustu
heimilisins og í henni voru gerðar
nokkrar alvarlegar athugasemdir
við starfsemi heimilisins.
Úttektin var unnin af fimm fag­
aðilum frá embættinu; tveimur
hjúkrunarfræðingum, geðhjúkr­
unarfræðingi, sviðsstjóra og land­
lækni sjálfum. Í rannsókninni voru
fimm meginatriði starfseminn­
ar tekin út, stefnumörkun, vinnu­
lag, árangur, mönnun og húsnæði.
Mælikvarðinn fyrir hvern þátt var
þrískiptur, niðurstaðan „Gott“
þýddi að settum kröfum væri full­
nægt, niðurstaðan „Viðunandi“
þýddi að umbóta væri þörf á
ákveðnum sviðum og niðurstað­
an „Ófullnægjandi“ þýddi að veru­
legra úrbóta væri þörf.
Niðurstaða úttektarinnar var sú
að í einum þætti, varðandi árang­
ur, taldist kröfum vera fullnægt.
Stefnumörkun og húsnæðismál
töldust viðunandi en vinnulag og
mönnun töldust ófullnægjandi.
Heilsufarsupplýsingar
skráðar í Excel-skjal
Í úttekt Landlæknis kom fram
að á meðferðarheimilinu væru
hvorki gæðahandbók né skrif­
legar verklagsreglur fyrir hendi.
Taldi Landlæknir það gagnrýnis­
vert þar sem brýnt væri að skýrir
verkferlar lægju fyrir um megin­
þætti starfseminnar, bæði fyrir
starfsfólk og aðra. Þá voru gerðar
athugasemdir við ófaglega skrán­
ingu heimilisins á heilsufarsupp­
lýsingum skjólstæðinga en eins
og kom fram í úttektinni var það
„í raun excel­skjal“. Benti Land­
læknir á hættuna á því að með­
ferðin yrði ekki samræmd og
markviss ef skráning væri ekki á
samtengjanlegu formi, svo sem
eins og í svokölluðu Sögukerfi
sem heilbrigðisstofnanir notast
almennt við.
Enginn ráðgjafa uppfyllir
nauðsynleg skilyrði
Athugasemdir úttektarinnar
voru hve alvarlegastar varðandi
mönnun á heimilinu. Í úttektinni
kom fram að meðferðin og þjón­
ustan væri að langmestu leyti
borin uppi af ráðgjöfum á sviði
áfengis­ og vímuvarna. Kom fram
að á heimilinu störfuðu fjórir ráð­
gjafar en að enginn þeirra upp­
fyllti menntunarskilyrði reglu­
gerðar velferðarráðuneytisins
um áfengis­ og vímuefnaráð­
gjafa, sem eru nánar útlistuð hér
í úttektinni. Ráðgjafarnir hefðu
þó flestir lokið fjögurra mánaða
námi í Ráðgjafaskóla Íslands
samhliða fullri vinnu. Var í úttekt­
inni bent á að hvorki hjúkrunar­
fræðingar né sjúkraliðar störf­
uðu í Krýsuvík heldur einungis
einn geðlæknir í 20% starfi sem
heimsótti starfsmenn einu sinni í
viku. Þá kæmi einnig sálfræðing­
ur einu sinni í viku og sinnti með­
al annars handleiðslu ráðgjafa.
Skjólstæðingar sem þyrftu á sál­
fræðiaðstoð að halda þyrftu því
að sækja hana utan heimilisins og
greiða þá sérstaklega fyrir hana.
Taldi landlæknir brýnt að auka
faglega mönnun á heimilinu í
ljósi þess að um heilbrigðisstofn­
un er að ræða.
Sjálfsafgreiðsla eftir
klukkan fjögur
Harðasta gagnrýni úttektarinnar
var sú að á heimilinu væri enginn
starfsmaður frá klukkan 16.00 til
næsta morguns. Utan dagvinnu­
tíma væru skjólstæðingarn­
ir því á eigin ábyrgð. Um helgar
væri svipuð staða uppi, kokkur
kæmi og eldaði hádegisverð og
undirbyggi kvöldverð sem skjól­
stæðingarnir sæju svo sjálfir um
að bera fram. Við þetta fyrir­
komulag gerði landlæknir alvar­
legar athugasemdir, ekki hvað
síst að teknu tilliti til staðsetn­
ingar heimilisins, sem er nokk­
uð afskekkt. Að mati embættisins
var fyrirkomulagið óásættanlegt
þar sem um heilbrigðisstofnun
væri að ræða og að notendur
ættu að njóta sólarhringsþjón­
ustu.
Ábendingar hunsaðar
Niðurstöðum úttektarinnar fylgdu
skýrar ábendingar til stjórnenda
heimilisins. Þar á meðal að stjórn­
endur skyldu skrá niður viður­
kenndar og faglegar leiðbeiningar
og verklagsreglur varðandi með­
ferðina. Þá þyrfti að bæta skrán­
ingu heilsufarsupplýsinga skjól­
stæðinganna, auka fagmönnun í
starfsliðinu og sjá til þess að alltaf
væri starfsmaður til staðar á heim­
ilinu til að tryggja öryggi.
Um hálfu ári síðar, í desember
2016, fylgdi embættið úttektinni
eftir og kannaði hvernig brugð­
ist hefði verið við. Ræddu úttekt­
araðilar af því tilefni við helstu
stjórnendur heimilisins og sam­
takanna, þau Lovísu Christiansen
framkvæmdastjóra, Sigurlínu
Davíðsdóttur formann og Þorgeir
Ólason, forstöðumann heimilisins.
Samkvæmt skýrslu sem embættið
gaf út eftir þá skoðun virðist sem
stjórnendur heimilisins hafi að
langmestu leyti virt ábendingar
embættisins að vettugi.
Í skýrslu embættisins kom með­
al annars fram að fulltrúar heim­
ilisins hefðu upplýst um að vinna
við gerð gæðahandbókar hafi verið
hafin en þrátt fyrir ítrekaðar ósk­
ir hafi embættið ekki fengið afhent
drög að þeirri vinnu. Þá upplýstu
fulltrúar heimilisins að heilsufars­
upplýsingar væru ennþá skráð­
ar í Excel og að áform um að taka
upp nýtt kerfi væru á frumstigi.
Varðandi kröfu um aukna fag­
mennsku í starfsliði heimilisins
kom fram að ekkert hefði verið
unnið að þeim málum og að full­
trúarnir væru mjög ósáttir við
reglugerð velferðar ráðuneytisins
um menntun, réttindi og skyld­
ur áfengis­ og vímuefnaráðgjafa.
Sagði í skýrslunni að enn væri stað­
an því sú að enginn af ráðgjöf­
um meðferðarheimilisins upp­
fyllti skilyrði reglugerðarinnar en
að þeir hefðu hlotið menntun og
réttindi sem ekki væru viðurkennd
á Íslandi. Að lokum var staðan enn
óbreytt varðandi helstu gagnrýni
úttektarinnar; að enginn starfs­
maður væri til staðar á heimil­
inu eftir klukkan 16.00 á daginn.
Munu fulltrúar heimilisins hafa
tjáð embættinu að þeir hefðu velt
þeirri gagnrýni fyrir sér en ekki gert
breytingu af ýmsum ástæðum.
Mat Landlæknis að lokinni út­
tekt og eftirfylgni var því nokkuð
harðort: „Ljóst er að lítt hefur ver­
ið farið að ábendingum embætt­
isins nema helst hvað húsnæði
varðar. Niðurstaða embættisins er
því að faglegar lágmarkskröfur til
reksturs heilbrigðisþjónustu séu
ekki uppfylltar.“ Þá kemur fram að
í núgildandi þjónustusamningi við
Sjúkratryggingar Íslands segi að
meðferðin skuli veitt af læknum og
áfengis­ og vímuefnaráðgjöfum en
eins og fram hefur komið uppfyll­
ir enginn af ráðgjöfum heimilisins
skilyrði reglugerðar. Ýmis önnur
ákvæði samningsins eru ekki upp­
fyllt, svo sem er snerta gæði þjón­
ustu, innra eftirlit og skráningu
heilsufarsupplýsinga.“
Ráðuneytið þarf að
bregðast við.
Þessi skýrsla Landlæknis kom út
í lok árs 2016, eins og áður segir.
DV leitaði upplýsinga hjá emb­
ættinu um hvort að síðar hafi ver­
ið gerð frekari úttekt, veittar frek­
ari ábendingar eða farið í aðrar
aðgerðir varðandi þessi málefni
heimilisins. Svo reyndist ekki vera
en embættið hefur ekki úr mörg­
um verkfærum að moða til þess
að bregðast við. „Við upplýstum
ráðuneytið um að starfsemin
uppfyllti engin skilyrði sem heil­
brigðisþjónusta. Það sem þarna
fer fram á miklu frekar skylt við
einhvers konar félagslegt úrræði.
Það mætti kalla þetta búsetuúr­
ræði með séraðstoð,“ segir Leifur
Bárðarson, sviðsstjóri eftirlits og
gæða hjá Landlæknisembættinu.
Leifur bendir á að Landlæknis­
embættið veiti heilbrigðisstofnun­
um ekki starfsleyfi né neitt slíkt og
því sé þeirra eina úrræði að upp­
lýsa ráðuneytið um stöðu mála.
Það sé þeirra að bregðast við. „Þá
gleymist líka oft í þessari umræðu
að aðalábyrgðin liggur hjá stjórn
þessara samtaka. Þau þiggja opin­
bert fé til þess að veita tiltekna
þjónustu og það er á þeirra ábyrgð
að sú þjónusta sé í samræmi við
lög og reglugerðir,“ segir Leifur. n
Meðferðarheimilið í Krýsuvík
Björn Þorfinnsson
bjornth@dv.is