Orð og tunga - 26.04.2018, Side 41

Orð og tunga - 26.04.2018, Side 41
30 Orð og tunga c. En ekki gefur það átyllu til að rita Kristjánardóttir, Hansardóttir, Guðbrandarbiflía, ... þótt einhver gæti sagzt hafa lært það af „Þórarinum heitinum“, „Hjört“ eða „Eigli“, sem lært hefði að tala fyrir meira en 100 árum. (Björn Sigfússon 1941/1942:192) d. „Ég trúi það sé farið að sneyðast um hjá Þórarinum á Kleifum og Halli á Fjalli,“ svaraði Einar í Nesi. (Sigríður Gísladóttir frá Vík 1965:45) Dæmin í (13a–b) eru í vísum. Höfundur þeirrar fyrri er Jón Hjaltalín, fæddur 1749 eða 1750, skáld og prestur í Saurbæ á Hvalfjarðarströnd, en vísan er í ljóðabréfi til Lofts Guðmundssonar hreppstjóra, ortu í byrj un 19. aldar. Jón var ættaður úr Reykjavík, faðir hans var Oddur Hjaltalín lögréttumaður á Rauðará. Síðari vísan birtist í vesturheimsblaðinu Lög- bergi árið 1913, en höfundur hennar er Sigurbjörn Jóhannsson (1839– 1903), bóndi í Aðaldal í Suður-Þingeyjarsýslu, sem fluttist vestur um haf 1889. Vísan er ein nokkurra vísna um bændur og bæi í Laxárdal í sömu sýslu en hér er að öllum líkindum ort um Þórarin Jónsson (1865–1922), bónda á Halldórsstöðum í Laxárdal. Dæmið í (13c) er í tímaritinu Útvarpstíðindum, í þætti Björns Sigfússonar Orðabelg en það virðist vera e.k. málvöndunarþáttur. Hér fjallar Björn um nokkrar eignarfallsmyndir sem eru að hans mati rangar. Af umfjölluninni er ljóst að Birni þykir ekki mikið til um þágufallsmyndina Þórarinum, en hana þekkir hann greinilega vel. Síðasta dæmið, í (13d), er í framhaldssögu í Vikunni árið 1965, „Hvini í stráum“. Höfundurinn, Sigríður Gísladóttir frá Vík, er í kynningu sagður vera ómenntuð alþýðukona „sem nú hefur á efri árum látið undan ævilangri löngun sinni til að skrifa skáldsögur“. Í kynningunni segir enn fremur að sagan sé skrifuð „með hinu lifandi tungutaki alþýðunnar“. Nú væri fróðlegt að vita hvort Sigríður var frá Vík í Mýrdal eða kennd við einhvern bæ með þessu nafni. En hér er ekki allt sem sýnist. Nokkrum tölublöðum síðar var upplýst að Sigríður frá Vík hefði orðið til í hugarheimi blaðamanna á Vikunni, einkum eins þeirra (Sigríður frá Vík afhjúpuð 1965). Sá maður, Sigurður Hreiðar Hreiðarsson, f. 1938, er úr Mosfellssveit. En myndina Þórarinum segist hann aðspurður hafa lært af konu sem bjó í Mosfellssveit þegar hann var að alast upp. Konan, sem var fædd 1898, hafði flust þangað úr Landbroti í Skaftafellssýslu en hún var í æsku búsett í Mýrdal og e.t.v. fædd þar. Þrjú dæmanna í (13) benda til tiltekinna landsvæða. Eitt bendir til Reykjavíkur eða Kjósarsýslu, (13a), og annað til Suður-Þingeyjarsýslu, tunga_20.indb 30 12.4.2018 11:50:32
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140
Side 141
Side 142
Side 143
Side 144
Side 145
Side 146
Side 147
Side 148
Side 149
Side 150
Side 151
Side 152
Side 153
Side 154
Side 155
Side 156
Side 157
Side 158
Side 159
Side 160
Side 161
Side 162
Side 163
Side 164
Side 165
Side 166
Side 167
Side 168
Side 169
Side 170
Side 171
Side 172
Side 173
Side 174
Side 175
Side 176

x

Orð og tunga

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Orð og tunga
https://timarit.is/publication/1210

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.