Orð og tunga - 26.04.2018, Síða 56

Orð og tunga - 26.04.2018, Síða 56
Kendra Willson: Splitting the atom 45 pound formation. The status of the Nobel laureate Halldór Laxness may well have helped contribute to the acceptance of the loan word in this specifi c context. The use of the foreign term also connotes the international impulses behind the movement, whereas calques and neologisms are “nativized”, partly stripped of international connota- tions and history. If democracy is calqued as lýðræði ‘people-rule’, the transparency is highly democratic in that you do not need to know Greek to parse the term, but on the other hand the history of the con- cept with its Greek roots is obscured. Frumeinda(r)- does appear as the fi rst element of compounds – no fewer than 62 diff erent compounds listed in ROH, 50 formed with the genitive plural -a- and 12 with the genitive singular -ar-. These com- pounds seem in general to refer to the literal meaning of ‘atom’ in the context of physics, chemistry or nuclear technology. The fi rst citations for a large fraction of them date from the mid-twentieth century and are found in encyclopedic or scientifi c words such as Alfræðasafn AB (1965–1968) or Undur veraldar (Shapley et al. 1945). While many of these compounds are not listed as such in other dictionaries such as Íslensk orðabók (2002), their meanings are for the most part transpar- ent. The compounds formed with atóm- also date from the twentieth century. While some are fi rst att ested in similar scientifi c contexts (e.g. the periodical Nátt úrufræðingurinn), the range of sources for at- testation is greater and includes literary works, such as Þórbergur Þórðarson’s Bréf til Láru (1924:199) (atómakenning ‘atom theory’) and Íslenzkur aðall (1938:155) (atómasveifl a ‘atomic oscillation’) as well as essay collections such as Einar H. Kvaran’s Eitt veit ég (1959:30) (atóma- umbylting ‘atomic revolution’). Even when the topic of discussion is atomic science, these citations seem more oft en to refer to broader philosophical or societal implications of atomic science and technol- ogy – a less technical and more “imaginary” atom. A discussion of Icelandic neologisms in Tímarit Verkfræðingafélags Íslands from 1946 claims that the loan word atóm became de facto ac- cepted in the wake of the atom bomb and broader social relevance for the concept: Fyrir fáum áratugum voru það aðeins örfáir menn á Íslandi, sem töluðu um atóm og mólekúl. Þeir tóku sig strax til og mynd uðu orðin frumeind og sameind, sem voru góð orð, og voru þau orð notuð af mörgum, þegar þekking á þessum tunga_20.indb 45 12.4.2018 11:50:35
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132
Síða 133
Síða 134
Síða 135
Síða 136
Síða 137
Síða 138
Síða 139
Síða 140
Síða 141
Síða 142
Síða 143
Síða 144
Síða 145
Síða 146
Síða 147
Síða 148
Síða 149
Síða 150
Síða 151
Síða 152
Síða 153
Síða 154
Síða 155
Síða 156
Síða 157
Síða 158
Síða 159
Síða 160
Síða 161
Síða 162
Síða 163
Síða 164
Síða 165
Síða 166
Síða 167
Síða 168
Síða 169
Síða 170
Síða 171
Síða 172
Síða 173
Síða 174
Síða 175
Síða 176

x

Orð og tunga

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Orð og tunga
https://timarit.is/publication/1210

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.