Orð og tunga - 26.04.2018, Qupperneq 93

Orð og tunga - 26.04.2018, Qupperneq 93
82 Orð og tunga túlkuðu hið sama. Það má segja að sé skýr umfremd, sbr. Gardani (2015:539). Slíkt myndi þá skerpa enn frekar á merkingunni, sbr. Gardani (2015:546). Eins er líka hugsanlegt að enda þótt viðskeytin væru tvö væri annað, væntanlega það síðara, merkingarfræðilega tómt, sbr. Haspelmath (1993).27 Hugmyndir þeirra Gardanis og Haspelmaths eru ekki vænlegar hér. Ástæðan er af tvennum toga. Annars vegar er það vegna þess að nýjar sagnir með breytingarmerkingu eru aldrei með -na. Hin ástæð- an er sú að börn virðast hneigjast til að skeyta -st aftan við breyt ing ar- sagnir með -na. Eins og oft hefur verið vikið að er líklegasta skýr ingin sú að -na sé ekki lengur virkt sem viðskeyti heldur sé það orðið hluti rótarinnar. Því sé greið leið að bæta við öðru viðskeyti.28 5.2 Viðskeyti og beygingarendingar Röð viðskeyta er ekki tilviljunarkennd. Almenna reglan er sú að merk- ingarfræðilegar upplýsingar komi á undan þeim beyg ing ar fræði legu sem eru í niðurlagi orðsins. Þetta má t.d. lesa hjá Bybee (1985:24 o.v.) þar sem hún gerir grein fyrir tengslum viðskeytis við sagnrót. Hún segir að þar sem viðskeytin hafi áhrif á merkingu rótarinnar standi þau næst henni, nær en t.d. ending fyrir mynd, horf, tíð, persónu eða tölu.29 Hjá Croft (2003:206–209) kemur m.a. fram að í raun og veru byggist þetta á einu (nr. 28) af algildum Greenbergs (1966:93) um að afleiðslumerkið komi á milli rótar og beygingar. Þetta er líka inntakið hjá Haiman (1985:105–108) í „The Distance Principle of Iconicity“ um fjarlægðina (e. conceptual–distance hypothesis) sem byggist á því að því nánari sem einingarnar eru að hlutverkum, því nær hvor annarri standi þær. Sjá líka Mairal og Gil (2006:29–30). Ef litið er til íslensku þá má taka dæmi af kyrrstæðu sögninni vaka andspænis vakna eða 27 Ýmsar fleiri kenningar eru til um hlutverk tveggja viðskeyta. Kroch (1994:180−201), sbr. líka Pintzuk (2003:525) og Hale (2005:172−174), hefur orðið tíðrætt um það sem kallað hefur verið hömlunaráhrif (e. blocking eff ect). Í því felst að í keppni tveggja forma, merkingarlega skyldra eða sem gegni sama hlutverki, verði að lokum annað ofan á í þeirri samkeppni enda leyfi mál ekki tvö form af slíkum toga; samkeppnin er því málfræðileg (e. grammar competition). 28 Endurtúlkun á hlutverki viðskeytis er vel þekkt. Það á t.d. við um viðskeytið -rænn. Það eru átt aorðin svokölluðu sem varpa bestu ljósi á það ferli. Sjá nánar hjá Margréti Jónsdótt ur (2006:285–299). 29 Bybee (1985:15) tekur dæmi af latnesku ástandssögninni caleō ‘ég er heitur’ and- spænis calesō ‘ég verð heitur’ þar sem -s, sjálft breytingarviðskeytið, kemur á undan persónuendingunni en á eft ir sagnrótinni. tunga_20.indb 82 12.4.2018 11:50:43
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124
Qupperneq 125
Qupperneq 126
Qupperneq 127
Qupperneq 128
Qupperneq 129
Qupperneq 130
Qupperneq 131
Qupperneq 132
Qupperneq 133
Qupperneq 134
Qupperneq 135
Qupperneq 136
Qupperneq 137
Qupperneq 138
Qupperneq 139
Qupperneq 140
Qupperneq 141
Qupperneq 142
Qupperneq 143
Qupperneq 144
Qupperneq 145
Qupperneq 146
Qupperneq 147
Qupperneq 148
Qupperneq 149
Qupperneq 150
Qupperneq 151
Qupperneq 152
Qupperneq 153
Qupperneq 154
Qupperneq 155
Qupperneq 156
Qupperneq 157
Qupperneq 158
Qupperneq 159
Qupperneq 160
Qupperneq 161
Qupperneq 162
Qupperneq 163
Qupperneq 164
Qupperneq 165
Qupperneq 166
Qupperneq 167
Qupperneq 168
Qupperneq 169
Qupperneq 170
Qupperneq 171
Qupperneq 172
Qupperneq 173
Qupperneq 174
Qupperneq 175
Qupperneq 176

x

Orð og tunga

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Orð og tunga
https://timarit.is/publication/1210

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.