Morgunblaðið - 23.03.2018, Qupperneq 75

MENNING 75
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 22. MARS 2018
Stema kerrurCompair loftpressur
Breitt úrval atvinnutækjaBreit úrval atvinnut kja
Stema kerrurCompair loftpressur
Við græjum það
Til sjós eða lands
Opið 8:30 - 17:00 virka daga - Sími: 562 3833
asafl.is
HJALLAHRAUNI 2, 220 HAFNARFIRÐI
Richard O’Brien samdisöngleikinn The RockyHorror Show á miklumumbrotatímum á síðustu
öld. Kynlífsbyltingin var í hámarki
eftir tilkomu pillunnar í byrjun
sjötta áratugarins, kvennabaráttan
stóð sem hæst og Stonewall-
óeirðirnar í New York, sem urðu
kveikjan að réttindabaráttu hinsegin
fólks í hinum vestræna heimi, áttu
sér stað aðeins fjórum árum áður en
The Rocky Horror Show var frum-
sýnd í Royal Court-leikhúsinu í
London sumarið 1973. Einungis sex
árum fyrr hafði samkynhneigð enn
verið refsiverð samkvæmt lögum á
Englandi. Að heyra persónur verks-
ins syngja um sólina sem lætur
strauma lífga allt við, um ljós sem
lýsir myrkrið í lífi sérhvers manns
og að ekki eigi að leynast heldur lifa
fól í sér mikilvæg skilaboð til fólks
sem upplifði sig á jaðri samfélagsins
og hafði neyðst til að lifa í leyni af
ótta við fordæmingu, útskúfun eða
refsingu.
En O’Brien vísar ekki aðeins í
samtíma sinn heldur leikur hann sér
á skapandi hátt með mörk greina í
bókmenntum og listum þegar hann
bræðir saman vísindaskáldskap og
hrylling, eins og hann birtist í B-
myndum sem vinsælar voru á
fimmta og sjötta áratug síðustu ald-
ar, vitnar í 19. aldar bókmenntir á
borð við Drakúla og Frankenstein
og bætir síðan við vænum skammti
af rokki og róli. Með sama hætti og
mörkin eru þanin í listum leikur
O’Brien sér með kyngervin þegar
hann kynnir til sögunnar Frank N.
Furter, vísindamann og geimveru
frá kynsegin Transylvaníu, sem skil-
greinir sjálfan sig sem klæðskipting,
enda klæðist hann verkið á enda
kvenmannsundirfötum, og sængar
jafnt hjá körlum og konum.
Þegar breski leikarinn Tim Curry
birtist fyrst á leiksviðinu 1973 og síð-
an í költmyndinni The Rocky Horror
Picture Show 1975 stífmálaður í
framan, með hrokkna hárlokka og
perluhálsfesti, íklæddur korseletti,
netsokkum og hælaháum skóm þótti
það mikið nýmæli, enda hafði
hinsegin menning að mestu verið
bundin við neðanjarðarklúbba fjarri
dagsljósinu. Verkið varð áhorf-
endum hvatning til að skoða eigin
langanir og þrár og óumdeilt er að
það hafi veitt mörgum innblástur til
að stíga út fyrir rammann. Söngleik-
urinn hefur verið settur upp víða um
heim og kvikmyndin laðar enn að
áhorfendur, sem iðulega mæta uppá-
klæddir í anda persóna. Það er því
vel skiljanlegt að söngleikurinn
verði fyrir valinu hjá stjórnendum
Borgarleikhússins.
Miðað við upptendruð viðbrögð
frumsýningargesta og gott gengi í
miðasölu er ljóst að Rocky Horror
trekkir enn, hvort sem það er vegna
frábærrar tónlistar O’Brien, frum-
legrar framvindu, skemmtilegs
bræðings listgreina eða framlags úr-
vals listafólks á öllum póstum, hvort
sem snýr að þýðingu Braga Valdi-
mars Skúlasonar, leikstjórn Mörtu
Nordal, dansi Lees Proud, tónlistar-
stjórn Jóns Ólafssonar, umgjörð
allri eða leik. Varla getur það verið
vegna þess að fólki finnist spennandi
að sjá karlmann klæðast djörfum
kvenmannsfatnaði, því það er hægt á
hinum ýmsu dragsýningum borg-
arinnar árið um kring og í árlegri
gleðigöngu – enda tímarnir sem bet-
ur fer breyttir frá því söngleikurinn
var frumsýndur.
Verkið er rammað inn af óði sæta-
vísunnar (Brynhildur Guðjónsdóttir)
til hryllingsmynda og vísindaskáld-
skapar þar sem hún býður áhorf-
endur velkomna á „sykurhúðað,
sýrubaðað, sjabbí sjóv“ og reglu-
legum innslögum sögumanns (Valur
Freyr Einarsson). Í upphafi sýn-
ingar eru Brad (Haraldur Ari Stef-
ánsson) og Janet (Þórunn Arna
Kristjánsdóttir) kynnt til sögunnar
þar sem þau trúlofa sig og ljóst að
Janetar bíður húsmóðurhlutverk í
anda sjötta áratugarins. Parið unga
ákveður að heimsækja gamla eðlis-
fræðikennarann sinn, Edith Scott
(Katla Margrét Þorgeirsdóttir), og
heldur þá um kvöldið upp á heiði.
Þar springur á bílnum og þau leita
skjóls í kastala þar sem þau vonast
til að fá að hringja eftir hjálp. Kast-
alinn reynist vera geimskip þar sem
búa geimverurnar Frank N. Furter
(Páll Óskar Hjálmtýsson), og syst-
kinin Magenta (Brynhildur Guðjóns-
dóttir) og Riff Raff (Björn Stefáns-
son) sem þjóna Frank ásamt hinni
mennsku Kólumbíu (Vala Kristín
Einarsdóttir) og ónafngreindum
áhangendum húsráðanda. Parinu
unga er boðið inn á rannsóknarstofu
húsbóndans þar sem hann, líkt og
Frankenstein og Guð Mósebókar,
hefur dundað sér við að búa til
mann, Rocky (Arnar Dan Krist-
jánsson), sem hefur það eina hlut-
verk að þjóna skapara sínum kyn-
ferðislega. Þegar vikapilturinn og
fyrrverandi elskhugi bæði Kólumbíu
og Franks, Eddie (Valdimar Guð-
mundsson) sem deilir heila með
Rocky, truflar gleðskapinn gerir
húsbóndinn sér lítið fyrir og slátrar
honum endanlega með vélsög. Áður
en nóttin er úti hefur unga parið lát-
ið Frank blekkja sig til bæði mann-
áts og kynmaka þrátt fyrir áform
um að spara svein- og meydóminn
fram að brúðkaupsnóttinni auk þess
sem Janet hefur svalað nýtendr-
uðum fýsnum sínum með aðstoð
Rockys. Frank N. Furter hefnist að
lokum fyrir líferni sitt þegar Riff
Raff og Magenta ákveða að snúa
heim til Transylvaníu án húsbónda
síns. Eftir stendur unga parið, villu-
ráfandi á jörðinni – týnt í tíma og
rúmi án tilgangs.
Tilkomumikil leikmynd Ilmar
Stefánsdóttur, útpældir búningar
Filippíu I. Elísdóttur og vel útfærð
leikgervi Filippíu og Elínar S. Gísla-
dóttur vísa iðulega með skemmti-
legum hætti í fyrrnefnda kvikmynd
frá 1975. Þannig kemur glittjaldið
kunnuglega fyrir sjónir, sundlaug er
sköpuð fyrir leikritið í leikritinu sem
Frank N. Furter setur upp og bleiki
liturinn á háum tröppum kastalans
kallast greinilega á við rannsóknar-
stofu myndarinnar. Búningar aðal-
persóna, hárkollur og leikgervi vísa
einnig iðulega í fyrirmyndina, allt
frá sægrænum rannsóknarsloppi
Franks með bleika þríhyrningnum
til hvítu randanna í hári Magentu
þegar hún er tilbúin fyrir heimför.
Þar sem slíkum vísunum sleppir tek-
ur við glamúrheimur í anda klass-
ísku söngleikjakvikmyndanna úr
smiðju MGM og glimmerið í loka-
númerinu virtist sótt beint í söng-
leikinn Mamma mia! sem sýndur var
á sama sviði ekki alls fyrir löngu.
Sérkennilegheit persóna og að-
stæðna tapast að miklu leyti með
slíkri nálgun og er vandasamt að
skilja ótta og hneykslun unga pars-
ins yfir því sem fyrir augu ber. Til
þess hefðu kastalabúar þurft að vera
skrýtnari og skelfilegri í anda gömlu
hryllingsmyndanna sem veittu
O’Brien innblástur á sínum tíma.
Frá því söngleikurinn Mary Popp-
ins var frumsýndur á stóra sviði
Borgarleikhúsins 2013 hafa áhorf-
endur getað gengið að nýjum fjöl-
mennum söngleik á hverju ári.
Reynsla hússins skilar sér í hnökra-
lausri uppfærslu þegar kemur að
tæknilegri útfærslu – vélin gengur
smurt eins og til er ætlast, flugkerfið
fær að njóta sín og hljóðkerfið er
skrúfað í botn.
Björn Stefánsson hefur, frá því
hann réð sig til starfa hjá Borgar-
leikhúsinu fyrir örfáum árum, sýnt
að hann er vaxandi leikari. Hann
springur hreinlega út í hlutverkinu
sem Riff Raff með orkumiklum leik,
kröftugum söng og góðum kóm-
ískum tímasetningum. Hann á alltaf
sviðið þegar hann birtist. Samleikur
hans og Brynhildar Guðjónsdóttur í
hlutverki Magentu var dásamlegur
og tókst þeim vel að miðla fram-
andleika og skringilegheitum jafnt í
hreyfingum sem raddbeitingu þar
sem brakið í röddum þeirra fékk
hárin til að rísa.
Vala Kristín Eiríksdóttir gerði
Kólumbíu falleg skil og örvæntingu
hennar yfir óendurgoldinni ást.
Valdimar Guðmundsson átti fanta-
flotta innkomu sem Eddie. Valur
Freyr Einarsson naut sín vel í hlut-
verki sögumannsins sem leiðir
áhorfendur gegnum sýninguna.
Haraldur Ari Stefánsson og Þórunn
Arna Kristjánsdóttir höfðu ágæt tök
á sakleysi persóna sinna og þeirri
umbreytingu sem þau ganga bæði í
gegnum. Í kynningu á sýningunni
hafa aðstandendur lagt áherslu á að
sjá eigi verkið sem ferðalag Janetar
til sjálfsþekkingar þar sem hún
hafnar viðteknum samfélagsgildum
og fagnar sjálfri sér sem kynveru. Í
miðri #metoo byltingu er það hins
vegar vandkvæðum bundið að frels-
un hennar sem kynveru byggist á
kynferðisofbeldi og þreyttum söng
um að nei þýði í reynd já í bólinu.
Hér hefði mátt huga betur að sjón-
rænni útfærslu og leita jafnvel inn-
blásturs í áðurnefndri kvikmynd þar
sem blekkingarnar eru afhjúpaðar
mun fyrr.
Undirrituð var á táningsaldri þeg-
ar hún sá Pál Óskar Hjálmtýsson í
fyrsta sinn á sviði – þá í hlutverki
Franks N. Furter í uppfærslu Leik-
félags Menntaskólans við Hamrahlíð
í Iðnó á útmánuðum 1991. Sú kraft-
mikla túlkun og mögnuð rödd Páls
Óskars skaut honum upp á stjörnu-
himininn þar sem hann hefur glitrað
síðan. Áratugalöng söngreynslan
skilar fágun í raddbeitingu sem ger-
ir Pál Óskar að einum besta söngv-
ara landsins og naut sú fágun sín
best í svanasöngnum „Heimferð“
þar sem honum tókst að sýna okkur
inn í kviku persónunnar. Á öðrum
stundum hefði sennilega farið betur
á því að fágunin viki fyrir meiri til-
finningahita, t.d. í „Pláneta smá-
hneta“ þar sem Frank lætur reiði
sína dynja á Janet fyrir að hafa tælt
Rocky. Í þeim flutningi og víðar í
sýningunni unnu háir hælar persóna
gegn nauðsynlegri snerpu í leik og
sviðshreyfingum. Páli Óskari tekst
vel að fanga barnslega hvatvísi og
fölskvalausa gleði persónunnar, en
skortir sjálfselskuna, skeytingar-
leysið og hættuna sem glitta þarf í
undir öllum farðanum. Áhersla upp-
færslunnar á óaðfinnanlegt útlit
bitnar líka óhjákvæmilega á lost-
anum, enda erfitt að kyssa ef varalit-
urinn má ekki fara út um allt. Þann-
ig víkur hið sjúskaða, sjabbí sjóv í
reynd fyrir sykurhúðaðri glansmynd
sem liggur nokkuð langt frá kjarna
og slagkrafti verksins.
Ekki leynast – lifðu
Ljósmynd/Grímur Bjarnason
Kröftugur Björn Stefánsson á alltaf sviðið þegar hann birtist sem Riff Raff.
Borgarleikhúsið
Rocky Horror bbbmn
Eftir Richard O’Brien. Íslensk þýðing:
Bragi Valdimar Skúlason. Leikstjórn:
Marta Nordal. Danshöfundur: Lee
Proud. Tónlistarstjórn: Jón Ólafsson.
Leikmynd: Ilmur Stefánsdóttir. Bún-
ingar: Filippía I. Elísdóttir. Lýsing: Björn
Bergsteinn Guðmundsson. Leikgervi:
Filippía I. Elísdóttir og Elín S. Gísla-
dóttir. Hljóðhönnun: Gunnar Sigur-
björnsson og Baldvin Þór Magnússon.
Myndband: Ingi Bekk. Hljómsveit: Jón
Ólafsson, Birgir Baldursson, Guð-
mundur Pétursson, Lovísa Elísabet
Sigrúnardóttir og Steinar Sigurðarson.
Leikarar: Páll Óskar Hjálmtýsson,
Þórunn Arna Kristjánsdóttir, Haraldur
Ari Stefánsson, Björn Stefánsson,
Brynhildur Guðjónsdóttir, Vala Kristín
Eiríksdóttir, Arnar Dan Kristjánsson,
Valdimar Guðmundsson, Katla Margrét
Þorgeirsdóttir og Valur Freyr Einarsson.
Dansarar: Steve Lorenz, Arna Sif Gunn-
arsdóttir, Arnór Björnsson, Guðmunda
Pálmadóttir, Margrét Erla Maack,
Valgerður Rúnarsdóttir, Viktoría
Sigurðardóttir og Yannier Oviedo. Frum-
sýning á Stóra sviði Borgarleikhússins
16. mars 2018.
SILJA BJÖRK
HULDUDÓTTIR
LEIKLIST