Morgunblaðið - 23.03.2018, Síða 94

10 MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 22. MARS 2018FRÉTTIR
Viðarhöfða 1, 110 Reykjavík | Sími 566 7878 | rein.is
Bakteríuvörn
Kvarts steinn frá Silestone er fáanlegur í fjölbreyttum áferðum og litum.
Silestone bjóða einir upp á borðplötur með varanlegri
bakteríu- og sveppavörn.
Gefðu heimilinu ferskleika og líf á þínum forsendummeð Silestone.
Blettaþolið Sýruþolið
Högg- og
rispuþolið
Kvarts steinn
í eldhúsið
silestone.com
©The Financial Times Limited 2014. Öll réttindi áskilin. Ekki til endurdreifingar, afritunar eða endurritunar með neinum hætti. Öll ábyrgð á þýðingum er Morgunblaðsins og mun Financial Times ekki gangast við ábyrgð á þeim.
Af síðum
Elizabeth Holmes er góður sögumað-
ur. Svo það þarf því ekki að koma á
óvart að Holmes, stofnandi Theranos,
skuli núna miðdepill í einum af heims-
ins elstu og kunnustu söguefnum:
sögunni um ris á toppinn, dramb,
hremmingar og makleg málagjöld.
Holmes hætti námi við Stanford-
háskóla til að fylgja eftir draumi sín-
um um að þróa einfalda, ódýra og
skjótvirka leið til að prófa og greina
blóðsýni. Hún var á allan hátt andlit
vörunnar og fyrirtækisins út á við.
Hún laðaði að fræga fjárfesta á borð
við Larry Ellison og Rupert
Murdoch. En hún féll af stallinum
sem hún hafði sjálf reist eftir að í ljos
kom að vara Theranos reyndist ekki
eins framúrskarandi og hafði verið
lofað.
Má ekki gegna stjórnunarstöðu
Í síðustu viku kærðu bandarísk
stjórnvöld Holmes, fyrirtæki hennar
og fyrrverandi framkvæmdastjóra
fyrir „umfangsmikil fjársvik“.
Hún og Theranos hafa samið um
að ljúka málinu án þess að játa eða
neita sök, en hún hefur látið af stjórn
fyrirtækisins og næstu tíu árin má
hún ekki gegna stjórnunarstöðu hjá
skráðu fyrirtæki. Fyrrverandi fram-
kvæmdastjóri Theranos, Ramesh
„Sunny“ Balwani, mun halda uppi
vörnum hvað snertir hans hlið á mál-
inu.
Sagan á bak við Theranos væri efni
í kvikmynd. Eflaust er Jennifer Law-
rence í viðbragðsstöðu að leika Hol-
mes í myndinni Blóði drifin þar sem
lokasenur eru skrifaðar af banda-
ríska fjármálaeftirlitinu um þessar
mundir.
En sagan í kringum Holmes er í
raun bara endurgerð á eldri kvik-
mynd þar sem leiðtogi, hvers frægð
og frami er samofin árangri eigin fyr-
irtækis, er í sviðsljósinu.
Klæddist eins og Jobs
Slíkar sögur enda ekki alltaf á
verri veg fyrir söguhetjuna. Steve
Jobs er þekktasta dæmið. Það er
engin tilviljun að þann stutta tíma
sem stjarna Holmes skein skærast
var henni oft líkt við stofnanda Apple,
og hún klæddist jafnvel svartri rúllu-
kragapeysu eins og hann.
Leitin að frægð og sýnileika á sér
sínar dökku hliðar, og er enginn
skortur á dæmum um fólk sem er
mjög ákaft um að koma sjálfum sér á
framfæri, seilist of langt og fellur alla
leið niður á botninni.
Það eina sem raunverulega tengir
Jobs og Holmes er að bæði reyndu
þau að stýra ímynd fyrirtækja sinna.
Jobs var tíður gestur á forsíðum
tímarita. Þó Holmes sé af yngri kyn-
slóð sem hrærist meira í stafræna
heiminum, þá var hún líka áberandi í
prentmiðlum.
Vefsíðan Recode hefur safnað sam-
an nokkrum hápunktum, svo sem
þegar hún birtist á forsíðu tímaritsins
Inc í október 2015 undir yfirskriftinni
„Næsti Steve Jobs“, í sama mánuði
og Wall Street Journal birti rann-
sóknarblaðagrein sem flýtti endalok-
um Theranos. „Ég bókstaflega hann-
aði líf mitt í kringum þetta,“ játar
hún, og undirstrikar þá þráhyggju-
kenndu hegðun sem Kísildalur vill sjá
hjá stjörnunum sínum.
Eins og sagan af Jobs kennir okk-
ur þá er það ekki ófrávíkjanlegt að
frægð í tímaritum dagsins í dag sé
ávísun á skömm á morgun. En það
eru samt ákveðin tengsl til staðar. Í
rannsókn sem gerð var árið 2007 og
rýndi í forsíður Businessweek, For-
tune og Forbes yfir tuttugu ára tíma-
bil kom í ljós að jákvæð umfjöllun
reyndust fyrirboði þess að hluta-
bréfaverð fyrirtækis myndi lækka, og
öfugt.
Ómótstæðilegt forsíðuefni
Eftir marga áratugi þar sem karl-
ar voru mest áberandi í tímarita-
rekkunum var Holmes ómótstæðilegt
efni í forsíðuumfjöllun. Hún var eld-
klár ungur frumkvöðull sem var
mætt til að valta yfir úr sér gengnar
rannsóknarstofur sem stæðu í vegi
fyrir því að Bandaríkjamenn gætu
fengið betri upplýsingar um eigin
heilsu. Þessi saga, sem hún endurtók
á ráðstefnum, í sjónvarpi og í við-
tölum við fjölmiðla, var saga sem
margir, blaðamenn þar á meðal, vildu
ólmir trúa.
Á vissan hátt þá var hún bara að
fylgja hefðbundinni forskrift árang-
ursríkrar markaðssetningar. „Ef
saga er vel sögð þá slær hún á efa-
semdirnar með því að pakka skila-
boðunum inn í tilfinningu,“ segir
stjörnufyrirlesarinn Robert McKee
um listina við að búa til góða sögu fyr-
ir kvikmynd, í bókinni Storynomics
sem fjallar um hvernig á að nota sög-
ur „í heimi þar sem auglýsingar virka
ekki lengur“.
Málin flækjast hins vegar oft þegar
leiðtogar halda sig við sömu söguna
jafnvel eftir að hún passar ekki leng-
ur við veruleikann, byrja að ýkja og
spinna. Og eins og virðist hafa verið
raunin í tilviki Holmes: taka upp á því
að blekkja.
Kunnuglegt stef
Margir hafa troðið þann slóða sem
liggur frá því að hafa trú á sjálfum
sér yfir í að blekkja sjálfan sig og
aðra. Í meistaraverkinu Extraordin-
ary Popular Delusions and The Mad-
ness of Crowds frá árinu 1841 dregur
Charles Mackay upp mynd af 16. ald-
ar gullgerðarmanninum og dulspek-
ingnum Heinrich Cornelius Agrippa
sem var sagður fara allra sinna ferða
með kölska sér við hlið í líki stórs
svarts hunds.
„Sumum mönnum, þökk sé hrifn-
ingu þeirra af sjálfum sér, tekst að
sannfæra samtímamenn sína um að
þeir séu svo sannarlega stórmenni,“
skrifaði hann. „Þeir segja fólki svo
háum rómi af hæfileikum sínum, og
hrósa sjálfum sér svo linnulaust, að
heimurinn bregst við með dynjandi
lófataki.“
Það sem er öðruvísi í dag er hversu
hratt stjörnur nútímans rísa og falla.
Fyrirtækjum liggur svo á að þenjast
út að þau stytta sér leið eða ýkja
hversu mikið hefur áunnist. „Ör vöxt-
ur veldur álagi á ferla, stjórntæki og
leiðtogana sjálfa,“ segir Matt Nixon,
höfundur bókarinnar Pariahs sem
fjallar um dramb og krísur innan fyr-
irtækja og stofnana.
Leiðinlegu grundvallaratriðin, eins
og opin vinnustaðamenning, góðir
stjórnunarhættir, einbeittur vilji til
að losna við hrokagikki, og gagnrýnið
eftirlit fjölmiðla, eru ekki efni í
spennandi kvikmynd. En ef þessi at-
riði vantar má eiga von á mörgum
fleiri sögum af svipuðum toga og sag-
an af Elizabeth Holmes og
Theranos.
Hvers vegna allir féllu fyrir Theranos
Eftir Andrew Hill
Allir vildu trúa sögunni
sem Elizabeth Holmes
hafði að segja og þótti hún
minna um margt á Steve
Jobs. Eina sem tengir þau
er þó hvernig þau urðu
ímynd fyrirtækja sinna.
AFP
Elizabeth Holmes varð stjarna í viðskiptaheiminum þegar hún boðaði einfalda, ódýra og skjótvirka leið til að prófa
og greina blóðsýni með nýrri tækni. Síðar kom í ljós að ekki reyndist fullnægjandi innistæða fyrir þeim loforðum.