Morgunblaðið - 23.03.2018, Page 115

spyrji sig hvort hér á að vera
rekstrarlegt umhverfi og réttir
hvatar til að Ísland geti verið fram-
leiðsluland.“
Hvað er Sviss að gera rétt?
Guðrún segir að það gæti jafnvel
verið raunin að marka þurfi þá
stefnu að íslensk framleiðslufyr-
irtæki staðsetji sig nær eingöngu í
efri lögum markaðarins. Segir Guð-
rún ef til vill hægt að líta til há-
launalandsins Sviss sem fyr-
irmyndar í þessum efnum og leggja
á herslu á möguleika á sviðum eins
og matvælaframleiðslu og nýtingu
íslensks hugvits:
„Svisslendingar eru á margan
hátt í svipaðri stöðu og Ísland; lítið
land og eins konar eyríki í miðri
Evrópu sem hefur þurft að laga sig
að því að eiga mjög sterka ná-
granna. Á sama hátt erum við ey-
ríki með réttu og með Bandaríkin
öðrum megin við okkur og Evrópu-
sambandið hinum megin,“ útskýrir
Guðrún og bætir við að Íslendingar
geti lært margt gott af fleiri lönd-
um. „Svisslendingum hefur tekist
að byggja upp atvinnulíf sem bygg-
ist á hugviti frekar en auðlindum,
og búa að framleiðslugreinum sem
þykja gríðarlega vandaðar. Í huga
okkar allra er það til marks um
gæði ef vara er framleidd í Sviss,
og þýðir að þeir geta leyft sér að
verðleggja sig hátt.“
Sviss er líka þekkt fyrir hófstillta
skattheimtu og efnahagslegan stöð-
ugleika. Ekki aðeins þýðir það að
fyrirtæki þar standa betur að vígi
en í mörgum nágrannalöndunum
heldur laðar Sviss til sín fyrirtæki,
jafnvel alla leið frá Íslandi. Nefnir
Guðrún sem dæmi þegar Actavis
flutti höfuðstöðvar sínar til Sviss
eða þegar sprotinn Oculis tryggði
sér jafnvirði 2,1 milljarðs króna
fjárfestingu í byrjun þessa árs og
tilkynnti um leið að fyrirtækið
myndi flytjast til Sviss.
Þörf fyrir heildræna stefnu
Eitt af þeim skrefum sem Guðrún
leggur til að stigin verði til að
styrkja stöðu íslensks atvinnulífs er
að gerð verði heildræn atvinnu-
stefna. Hún segir slíka stefnu hafa
verið mótaða í Sviss, og nú síðast
að Bretar lögðust í umfangsmikla
stefnumótun vegna þeirra breyt-
inga sem Brexit mun hafa í för með
sér.
Hún segir að í gegnum tíðina
hafi íslensk stjórnvöld mótað sér
stefnu í ýmsum málaflokkum, en
heildstæða atvinnustefnu hafi vant-
að til þessa: „Og það er t.d. ekki
hægt að móta vandaða mennta-
stefnu nema sé líka búið að móta
nýsköpunarstefnu þar sem reynt er
að sjá fyrir hvers konar mannauð
atvinnulífið mun þurfa á að halda
eftir tíu, tuttugu eða þrjátíu ár.
Stefnumótunin á mörgum sviðum
þarf að vinna saman svo að til verði
víðtæk og vönduð stefna fyrir at-
vinnulífið í heild sinni.“
Nauðsynlegt er líka, að sögn
Guðrúnar, að stjórnvöld, atvinnulíf
og almenningur í landinu komi að
því að efla iðn-, verk- og tækni-
menntun. „Það gerum við fyrst og
fremst með því að hvetja ungt fólk
til að kynna sér fjölbreytt nám á
þessu sviði sem og fjölbreytt, vel
launuð störf. Í dag eru um 1.500
háskólamenntaðir án atvinnu en at-
vinnuleysi finnst vart hjá iðnmennt-
uðum. Fyrir nokkru auglýsti stórt
íslenskt iðnfyrirtæki laus störf hjá
fyrirtækinu þar sem auglýst var
staða í móttöku. 130 umsóknir bár-
ust og þar af voru 1/3 umsækjenda
með meistaragráðu. Einnig var
auglýst staða á fjármálasviði. 140
umsóknir og 2/3 með meistara-
gráðu. Svo var auglýst eftir tveim-
ur rafvirkjum og komu 7 umsóknir.
Af þessum störfum voru hæstu
launin greidd fyrir rafvirkjastörf-
in.“
Morgunblaðið/Eggert
FIMMTUDAGUR 22. MARS 2018 MORGUNBLAÐIÐ 11
Rekstrarumhverfi sem bætir sam-
keppnishæfni íslenskra fyrirtækja
þýðir að þau verða betur í stakk búin
til að ráðast í útflutning . Með út-
flutningi verður reksturinn hag-
kvæmari svo að lækka má verð, og
ný störf verða til. Segir Guðrún að
allt haldist í hendur:réttar ákvarðanir
stjórnvalda, öflugur atvinnurekstur í
landinu og góð lífskjör almennings.
„Stærð íslenska markaðarins setur
okkur ákveðin takmörk enda neyt-
endurnir ekki fleiri en 330.000 tals-
ins. Með því að geta átt erindi við er-
lenda markaði og þannig aukið bæði
sölu og veltu væri hægt að skapa
fleiri störf og skapa meiri verðmæti
fyrir þjóðarbúið.“
Guðrún bendir á að á Íslandi starfi
um 40.000 manns í iðnaði af ýms-
um toga, allt frá kvikmyndafram-
leiðslu og matvælagerð yfir í áliðnað
og smíði fullkominna fisk-
vinnslutækja. „Ríflega einn af hverj-
um fimm launþegum starfar í iðnaði
og því í grein sem við viljum standa
vörð um og efla.“
Hún nefnir sem dæmi hve áhrifin
gætu verið mikil hjá ekki stærra fyr-
irtæki en Kjörís ef samkeppn-
isforsendurnar við útlönd væru aðr-
ar. „Við rekum þetta tiltölulega litla
fyrirtæki í Hveragerði með rétt um
60 starfsmenn. Væri hægt að nýta
dýr framleiðslutækin betur ef mark-
aðurinn væri stærri og getum við t.d.
gert okkur í hugarlund að ef tækist
að koma í kring sölu inn á Bretlands-
markað myndi í sjálfu sér ekki þurfa
nema að komast að hjá nokkrum
stórmörkuðum til að hér þyrfti að
vinna á tvöföldum eða þreföldum
vöktum. Það myndi síðan þýða að
fjölga þyrfti starfsmönnum úr 60
upp í 80 eða jafnvel 120, og liggur í
hlutarins eðli að það yrði mikil inn-
spýting fyrir samfélag eins og Hvera-
gerði þar sem búa í dag um 2.500
manns.“
Guðrún segir dæmið til þess fallið
að sýna hvaða kraftar gætu losnað
úr læðingi ef að rekstrarumhverfið
ýtti undir samkeppnishæfni íslensks
iðnaðar frekar en draga úr henni.
„Með okkar fyrirtæki, rétt eins og
önnur, þýðir aukið svigrúm að
tækifærunum fjölgar til að fram-
leiða meiri verðmæti, hækka laun
og bæta lífskjör.“
Nefnir Guðrún tryggingagjaldið
sérstaklega í þessu samhengi.
„Þrátt fyrir endalaus loforð um
lækkun er það enn mjög hátt í
samanburði við það sem var fyrir
2009. Með lækkun trygging-
argjalds gæfist iðnaðinum tæki-
færi til eflast og fara í þarfar fjár-
festingar.“
Samkeppnishæfni og atvinnu-
sköpun haldast í hendur
Morgunblaðið/Golli
Tækifæri Starfsmenn Kjörís útbúa ísblönduna. Betri rekstarskilyrði gætu
skapað grundvöll fyrir útflutningi sem aftur myndi skapa störf og verðmæti.
Kjarasamningar losna um áramót og segir Guðrún að
ákveðinnar óþreyju gæti nú á meðal launþega. Hún
segir að í viðræðunum framundan sé nauðsynlegt að
allir aðilar komi að borðinu af ákveðinni yfirvegun og
án gífuryrða. Það sé ljóst að boltinn sé m.a. hjá
stjórnvöldum:
„Þær launahækkanir sem fólkið í landinu hefur
fengið á undanförnum árum hefur ríkið tekið að hluta
til sín í formi lægri barnabóta og lægri vaxtabóta. Þá
er það ekki síst undir stjórnvöldum komið að greiða
úr húsnæðisvandanum sem ég held að sé rót þeirrar
óánægju sem greina má í röðum launþega. Á höf-
uðborgarsvæðinu, þar sem vandinn er mestur, hefur
of mikil áhersla verið lögð á þéttingu byggðar sem
hefur skilað dýru húsnæði inn á markaðinn en nær
væri fyrir borgina að stuðla að uppbyggingu á jaðri
höfuðborgarsvæðisins þar sem húsnæði gæti verið
ódýrara. Þá er eðlilegt að spyrja hvers vegna lóðaverð
þarf að vera svona rosalega hátt, og einn stærsti hlut-
inn af byggingarkostnaðinum,“ segir Guðrún og bætir
við að henni þyki skömm að því að ástandið á hús-
næðismarkaði sé orðið svo erfitt að fólk þurfi jafnvel
að hafast við í tjöldum og hjólhýsum um hávetur.
„Ég leyfi mér samt sem áður að vera bjartsýn á að
með samstilltu átaki atvinnulífs, stjórnvalda og laun-
þega getum við skapað hér starfsumhverfi sem mun
færa Ísland í fremstu röð.“
Ríkið tók til sín hluta launahækkana
Morgunblaðið/Hari
Framkvæmdir „Er það ekki
síst undir stjórnvöldum komið
að greiða úr húsnæðisvand-
anum sem ég held að sé rót
þeirrar óánægju sem greina
má í röðum launþega.“