Breiðfirðingur - 01.04.1993, Síða 48

46
BREIÐFIRÐINGUR
frekari rannsókna um þetta merkilega atriði íslenskrar málvísi,
hrynjandina, og er þá vel farið“.
„Kreddur hans leiða hann ... út íöfgar“
Dr. Alexander Jóhannesson var orðinn dósent í málvísindum
við Háskóla íslands, þegar bókin „Hrynjandi íslenskrar tungu“
kom út, en um hana skrifaði hann ritdóm, sem birtist í „Eim-
reiðinni" 1925 (bls. 78-81) og byrjaði þannig:
„Höfundur bókar þessarar þóttist taka eftir því fyrir
nokkrum árum, að fagurt ritmál væri háð einhverjum ákveðn-
um lögmálum, og verkefni þessarar rannsóknar hefur verið að
finna þessi lögmál, að sýna fram á reglur þær, sem væri ráð-
andi hjá góðum íslenskum rithöfundum að fomu og nýju. Ef
unnt væri að komast að fastri niðurstöðu í þessu vandasama
máli og setja fram reglur, er ekki mætti rjúfa til tjóns fyrir fag-
urt mál og skipulagsbundna hrynjandi, væri íslenskri málvísi
og rithöfundum vorum mikill fengur að slíkri rannsókn. ...
Bókin er víða rituð á ágætu máli og ýms nýyrði hefur höf.
búið til, og má um þau segja flest, að þau séu mjög vel gerð.“
Dr. Alexander telur upp nokkur dæmi um kenningar Sig-
urðar Kristófers, sem hann telur að sumu leyti fráleitar. Of
staglsamt yrði að birta þá umræðu hér, en hinsvegar vert að
víkja að eftirfarandi í ritdómnum:
„Höf. talar víða um hákveður og lágkveður, en virðist ekki
hafa hugmynd um, að áhersluatkvæði geta verið í tónlægð:
áhersla og tónhæð fara alls ekki saman alltaf, því að áhersla er
eingöngu styrkur og varanleiki.
Öllum er kunnugt, að í hverri setning hljóta að vera bæði
einliðir og tvíliðir og að hugsanleg eru ótal sambönd þessara
liða. Allar kenningar höf. um hendingar (bls. 155-202) eru því
að mínu áliti alveg gagnslausar, því að nákvæmlega sömu liðir
og liðasambönd eru í öðrum málum og hlýtur svo að vera úr
því að orð málsins eru mynduð af einliðum, tvíliðum og þrílið-
um. Annar galli höf. er sá, að hann þekkir ekki mismuninn á á-
herslulögum tungu vorrar í fomöld ... og nú á dögum.