Breiðfirðingur - 01.05.2015, Side 42

BREIÐFIRÐINGUR42
verið talið að Landnáma hafi verið rituð þegar á 12. öld og eitthvað af
efni hennar eigi rætur að rekja til þess tíma, enda þótt elstu varðveittar
gerðir hennar séu frá síðari hluta 13. aldar og fyrri hluta þeirrar 14.11
Hið sama kann að eiga við um Íslendingasögur, að einhver efnisgrunnur
í þeim hafi verið orðinn til áður en þær voru ritaðar í þeirri gerð sem við
þekkjum. Ari fróði mun hafa átt hlutdeild í ritun elstu gerðar Landnámu.
Eins er bersýnilegt að eitthvert efni í Íslendingasögum, s.s. Laxdælu og
Eyrbyggju, kann að vera frá honum komið. Í Laxdælu og Eyrbyggju
er vitnað til Ara fróða sem heimildar um Þorstein rauð þegar kemur
að falli hans á Katanesi og hins vegar um börn hans.12 Þorsteinn var
forfaðir Ara í beinan karllegg og Ari hefur greinilega ritað eitthvað um
hann, þótt það hafi hugsanlega ekki verið nema stutt fróðleiksklausa.
Þar með er ekki sagt að telja megi Landnámu eða varðveittar
Íslendingasögur tækar heimildir um söguvitund Ara fróða fyrirvaralaust.
Það verður að meta í hverju tilviki. Í Landnámu er forfaðir Snorra goða
í beinan karllegg, Þórólfur Mostrarskegg, sagður hafa gefið Breiðafirði
nafn og látið setja þing á Þórsnesi. Sonur Þórólfs, Hallsteinn, er sagður
landnámsmaður í Þorskafirði, hinum megin fjarðar.13 Þingstaðirnir
í Þórsnesi og Þorskafirði voru ekki fjarri landnámi þessara feðga, og
bendir það til þess að þeir hafi verið forystumenn í héraðinu. Ari fróði
nefnir Þórólf hins vegar ekki í Íslendingabók. Hann getur aðeins um Auði
eða Unni, landnámskonu „vestur í Breiðafirði“ sem bjó í Hvammi.14 Því
vitum við ekki hvort frásögn Landnámu, þar sem Þórólfi er gert hátt
undir höfði, er komin frá Ara eða í samræmi við hans söguskoðun. Ekki
er það útilokað, enda mun Ari hafa ritað um ævi Snorra goða og staða
Þórólfs sem fyrsta landnámsmannsins í Breiðafirði er undirstrikuð í
ritum sem gera hlut Snorra sem mestan.15 Í annálum er sagt frá fæðingar-
og dánarárum Þórsnesinga í fimm ættliði sem er einsdæmi um íslenska
11 Jakob Benediktsson, „Formáli“, bls. l–liv, cvi–cxx.
12 Íslenzk fornrit V, bls. 7; Íslenzk fornrit IV, bls. 12.
13 Íslenzk fornrit I, bls. 124 og 163–164.
14 Íslenzk fornrit I, bls. 6 og 26.
15 Sjá t.d. Íslenzk fornrit IV, bls. 7–10.