Breiðfirðingur - 01.05.2015, Page 51

BREIÐFIRÐINGUR 51SAGNFRÆÐINGAR SKRIFA UM BREIÐAFJÖRÐ
Boðskapur kirkjunnar um frið náði eyrum Íslendinga ekki síðar en á
seinni hluta 12. aldar, eftir að komið hafði verið á fót erkibiskupsstóli
í Niðarósi í Noregi.2 Í Eyjafirði var öflugur höfðingi sem nefndist
Guðmundur dýri og afnam þann hluta vorþings sem nefndist sóknarþing
af því að hann vildi afstýra deilum og ófriði, fannst menn deila um of á
þinginu. Hugmyndin var víst sú að í staðinn skyldu deilendur leita til hans
og hann sjálfur setti þá niður deilur. Þannig mætti afstýra fæðardeilum
og stríði. Í þessu var fólgin hugmynd um einn sterkan höfðingja í
hverju héraði í stað þriggja eða jafnvel fleiri. Slíkur boðskapur hlaut
hljómgrunn og í flestum eða öllum héruðum landsins komu fram menn
seint á 12. öld eða um 1200 sem tókst að ná undir sig öllum völdum,
vafalaust í krafti hugmynda eins og þeirra sem hér var lýst.3
Í hópi slíkra manna var Þórður Sturluson sem gerðist öllum öðrum
höfðingjum voldugri á Breiðafjarðarsvæðinu. Sturla sagnaritari lýsir
föður sínum þannig að hann hafi verið spakur maður að viti en fastur
fyrir þegar gert var á hlut hans. Þórður var djákni að vígslu og mun
hafa verið hlynntur kirkjunni, a.m.k. var hann góður vinur Guðmundar
biskups Arasonar þegar biskup átti í vök að verjast. Menn eins og
Þórður hlutu að falla mönnum kirkjunnar vel í geð og njóta almenns
stuðnings meðal þeirra. En hann naut stuðnings fleiri, var oft tekinn til
gerðar um deilur manna og virðing hans fór vaxandi snemma á 13. öld.
Hann hafði þá náð sterkri pólitískri stöðu fyrir sunnan fjörð og norðan
og líka í Dölum og eyjunum.
Fólk við Breiðafjörð átti mikil samskipti með samgöngum yfir
fjörðinn. Landbændur og eyjabændur skiptust á afurðum og var þörf
á bátum. Auðvitað var óhjákvæmilegt fyrir eyjabændur að eiga báta
en hið sama gilti um bændur fyrir norðan fjörðinn, m.a. af því að þeir
áttu auðveldara með að ferðast á sjó en landi. Breiðfirðingar munu
jafnan hafa átt heldur stóra báta, tíróna ættæringa eða stærri. Sumir áttu
skútur og farmaskip og höfðingi eins og Þórður átti enn stærri bát sem
mátti kalla skip og nefndist Langhúfur. Slík bátaeign og stuðningur
2 Sverrir Jakobsson, „Friðarviðleitni kirkjunnar á 13. öld“.
3 Gunnar Karlsson, Goðamenning, 271 o. áfr. Sverrir Jakobsson, „The process of state-
formation in medieval Iceland“. Helgi Þorláksson, „Milli Skarðs og Feykis“.