Breiðfirðingur - 01.05.2015, Síða 65

BREIÐFIRÐINGUR 65SAGNFRÆÐINGAR SKRIFA UM BREIÐAFJÖRÐ
milli kynjanna og hlutverka þeirra.8 Samfélagsleg hlutverk fengu á sig
skýrari mynd hérlendis með áhrifum upplýsingarinnar. Ýmis rit komu
út sem skilgreindu þetta enn frekar eins og rit Björns Halldórssonar í
Sauðlauksdal um Arnbjörgu og Atla sem kom út árið 1843, líkt og Erla
Hulda Halldórsdóttir greinir frá í bók sinni Nútímans konur.9 Einnig
rit sem komu út síðar eða á þeim tíma sem sjávarútvegurinn var að
vélvæðast, eins og Kvennafræðarinn eftir Elínu Jónsdóttur Briem sem
naut mikilla vinsælda og var prentuð fjórum sinnum frá 1888-1911. Sú
síðarnefnda var fræðslubók sem kenndi konum allt um heimilishald,
klæðaburð og fleira. En breytingar áttu sér stað á bókinni á milli útgáfna
sem sýna áherslubreytingar á samfélagsháttum á þessum tíma, sem var
áhugavert að rýna í.10
Með skýrari aðgreiningu á hlutverkum kynjanna urðu hugmyndir
um eðli þeirra enn meira áberandi og voru konur taldar samkvæmt eðli
sínu eiga heima á einkasviðinu en karlar á því opinbera.11 Hugtakið kyn
vísar þó frekar til hins menningarlega kyns eða hlutverka kynjanna en
líffræðilegs kyns, öðru nafni kyngervis.12 Kynjunum var gefið ákveðið
eðli, karlmannlegt og kvenlegt, og ef um eðli er að ræða er ekki hlaupið
að því að fá því breytt. Karlmennska var iðulega tengd líkamlegum
styrk, valdi, rökhugsun og snarræði en kvenleiki veikleika, ekki síst
líkamlegum, valdaleysi, tilfinningasemi og tjáningu. Karlmennskan
var gróf og kvenleikinn fínlegur.13 Þetta hefur þó tekið einhverjum
breytingum í aldanna rás og ekki ljóst hvað felst í líkamlegum styrk
þar sem langlífi og sársaukaþol geta einnig fallið undir hann, eins
og vöðvamassi. Einnig væri hægt að líta svo á að umhverfið mótaði
kyngervi en ekki eðlið. Í rannsókninni voru því nýttar kenningar um
kyn, kyngervi, eðlishyggju og mótunarhyggju varðandi útlitslýsingar
8 Sigríður Matthíasdóttir: „Aðferðir og kenningar kynjasögunnar: þróun og framtíðarsýn“,
bls 31–32 og 37.
9 Erla Hulda Halldórsdóttir: Nútímans konur, bls. 83–84.
10 Sjá Elín Briem: Kvennafræðarinn. 2. útgáfa. Reykjavík 1891 og Elín Jónsdóttir fædd
Briem: Kvennafræðarinn. Fjórða prentun aukin og endurbætt. Reykjavík, 1911.
11 Sigríður Matthíasdóttir: Hinn sanni Íslendingur, bls. 30–31.
12 Páll Björnsson: „Netlagnir og þverskurðargröftur“, bls. 454.
13 Ingólfur Ásgeir Jóhannesson: „Karmennska og jafnréttisuppeldi“, bls. 60