Breiðfirðingur - 01.05.2015, Blaðsíða 66
BREIÐFIRÐINGUR66
á breiðfirskum konum. Húsmæðrahugmyndafræðin og hugmyndir
um fyrirvinnukerfið lýsa þessari hlutverkaskiptingu líka vel. Þar fékk
húsmóðirin nokkuð merkilega stöðu og færði fyrirvinnukerfið þeim sem
unnu fullan vinnudag utan heimilis öll réttindi í velferðarkerfinu, en það
voru oftast karlar. Þetta ýtti enn frekar undir aðskilin svið kynjanna.14
Ég leitaðist einnig við að afbyggja kynjaorðræðu og nýttar voru póst-
strúktúralískar kenningar. Þeir sem aðhyllast póststrúktúralisma telja
ekkert vera utan textans, orðið hafi enga þýðingu utan orðsins sjálfs.15
Þetta getur því virst við fyrstu sýn heldur tilgangslítið greiningartæki.
Meðvitund um ríkjandi vald og hugmyndir í samfélögum eru þó
mikilvæg þegar þessi aðferð er notuð, svo lesandi falli ekki í þá gryfju
að vera undir valdi textans heldur geti lesið á milli línanna út frá
ríkjandi valdi í samfélögum.16 En greining af þessu tagi getur fært fram
nýjar spurningar sem annars hefðu síður kviknað. Tilgangurinn með
því að hafa þessar hugmyndir að leiðarljósi í orðræðugreiningu er sá
að láta ríkjandi vald ekki stjórna niðurstöðum orðræðugreiningarinnar.
Í gegnum rannsóknina voru orðin „mennska“ og „kvenska“ notuð þar
sem það átti við til að sýna fram á fáránleika í ríkjandi orðræðu innan
sjávarútvegs. Samkvæmt henni tilheyrðu konur ekki greininni.17
Svo ég víki að efninu sem rannsakað var, þá var um fjóra meginkafla
að ræða ásamt undirköflum. Sá fyrsti, aðferðafræðihlutinn, hefur fengið
umfjöllun. Annar kaflinn snýr að kynjahlutverkum í sjávarútvegi á 19.
öld, einkum tengt Breiðafirði. Greint var frá uppbyggingu samfélagsins
í Breiðafirði fyrir vélvæðingu í viðleitni til þess að gera grein fyrir
umhverfinu þar sem breytingarnar áttu sér stað. Sjósókn breiðfirskra
kvenna á sér langa sögu og var því 19. öldin öll undir til að gefa sem
besta mynd af tíðri sjósókn þeirra um langt skeið.18 Umfjöllunin markast
14 Guðmundur Jónsson: „Hvers kyns velferðarkerfi? Ísland í spegli hinna kvenvænu
velferðarkerfa á Norðurlöndum“, bls. 191–193 og 198.
15 Catherine Belsey: „Poststructuralism“, bls. 43–49.
16 „Derrida, Jacques“. The Routledge Companion to Critical Theory, bls. 170-171 og
Andrew Benjamin: „Deconstruction“, bls. 82–83. Sjá einnig Sigríður Þorgeirsdóttir:
„Jafnrétti, mismunur og fjölskyldan“, bls. 73–83.
17 Þórunn María Örnólfsdóttir: Hið breiðfirska lag, bls. 18.
18 Sjá m.a. Árni Óla: „Sjókona“, bls. 359. (Lesbók Morgunblaðsins, 10.11.1935), Lúðvík