Breiðfirðingur - 01.05.2015, Blaðsíða 88

BREIÐFIRÐINGUR88
form hvers tíma hefur gríðarleg áhrif á líf hvers einstaklings. Einnig
þarf að taka mið af ríkjandi viðhorfum, sérstaklega í ljósi þess að þau
breytast og eru menningarbundin við hvert samfélag.
Í því samhengi þótti mér áhugavert að velta því fyrir mér hvort fræðsla
og menntun hafi helst verið vopn valdastrúktúrsins til að viðhalda
kúguninni sem átti sér stað í samfélaginu. Það var gert með stjórnun á
úthlutun fræðsluefnis og þannig gat valdið innrætt ákveðnar hugmyndir
sem hæfðu vel íhaldssamri formgerð samfélagsins. Þar sem félagslegt
uppeldi kvenna einskorðaðist við hlutverk þeirra innan einkasviðs og
þær höfðu litla möguleika á menntun, höfðu konur hvorki vald né getu
til að opinbera skoðanir sínar. Auk þess einskorðaðist menntun kvenna
fyrst og fremst við að búa þær undir framtíðarhlutverk þeirra sem mæður
og eiginkonur.12 Mjög gott dæmi um það hvernig „frelsi“ menntunar var
ekki frelsandi fyrir konur, heldur kúgunartæki, er ritið Ræður Hjálmars
á Bjargi eftir Magnús Stephensen. Það sem er enn meira truflandi er
hversu meðvitaður hann virðist hafa verið um félagslega stöðu kvenna.
Hann kaus að tala gegn bættri réttarstöðu kvenna í stað þess að tala fyrir
henni. 13
Þegar þessir þættir (valdið, feðraveldið og ríkjandi orðræða sam fé-
lagsins) hafa verið skoðaðir er merkilegt hversu valdeflandi ritgerðir
Ólafs Sívertsen og Guðmundar Einarssonar eru fyrir konur. Valdið sem
felst í ritgerðum þeirra birtist ekki einungis sem efling heldur einnig
sem andspyrna gegn ríkjandi valdastrúktúr. Það sést greinilega í ritgerð
Guðmundar um að stofna þurfi kvennaskóla. Hann bendir á ranglætið
sem konur eru kerfisbundið beittar og sýnir þar með fram á ákveðið
mótvald til að óhlýðnast valdastrúktúrnum. Slíkt andóf færir fólk nær
valdinu og þar af leiðandi skilur fólk eðli valdsins betur og hefur frekari
möguleika til að vinna á því.
Í einni ritgerð til félagsmanna biður Guðmundur Einarsson þá um að
gefa orðum sínum gaum varðandi tvö atriði. Þessi tvö atriði skipta hann
12 Erla Hulda Halldórsdóttir, Nútímans konur, bls. 88.
13 Magnús Stephensen, Ræður Hjálmars á Bjargi, bls. 58. (Sjá orðræðugreiningu á riti
Magnúsar í Sara Hrund Einarsdóttir, Tilfærsla valds breiðfirskra karlmanna til kvenna,.
bls. 32–35.).