Breiðfirðingur - 01.05.2015, Page 89

BREIÐFIRÐINGUR 89SAGNFRÆÐINGAR SKRIFA UM BREIÐAFJÖRÐ
miklu máli og virðist hann vera meðvitaður um að þau geti hugsanlega
ruggað bátnum. Hann segir; „Ég vil ekki mæða yður, félagar góðir! með
fleiri greinum svona ósamstæðum um almenn samtök, en bið yður hins
vegar að gefa orðum mínum gaum, meðan ég drep á tvö atriði, sem mér
virðast umtalsverð og þess metandi, að menn velti fyrir sér, hvort ekki
væri þörf og kostur á, að þau kæmust í framkvæmd.“14 Atriðin sem hann
vísar í eru hugmyndir um að annars vegar verði stofnaður kvennaskóli
fyrir ungar stúlkur og hins vegar að stofnaður verði sjómannaskóli.
Þessi ritgerð hefur að geyma marga áhugaverða þætti. Hugmyndir
um að stúlkur þurfi fræðslu svo þær geti betur ræktað skyldur sínar,
„sjálfum sér og ættjörðinni til gagns og sóma“, voru í takt við ríkjandi
hugmyndir um hlutverk kvenna um miðja nítjándu öld. Aftur á móti
voru hugmyndir um sérstakan skóla ætlaðar konum framsæknar og
hafði aldrei verið ritað um slík málefni hér á landi.15
Áhersla Guðmundar á menntun kvenna er tvískipt, annars vegar vill
hann skora á hólm ríkjandi hugmyndir um hlutverk kvenna og hins
vegar leggur hann áherslu á rétt þeirra til frelsis. Strax í upphafi má sjá
hugmyndir um almenn mannréttindi sem stúlkur fara á mis við. Í fyrstu
málsgrein ritgerðarinnar segir: „Er þörf á skóla þessum? Allir þeir sem
unna menntun og fögrum siðum, allir þeir foreldrar, er álíta það hinn
bezta arf og affarasælasta, er þeir geta leyft börnum sínum, að þau verði
vel að sér til munns og handa, sjálfum sér og ættjörðinni til gagns og
sóma, allir þessir munu ljúka upp sama munni um það, að öll þörf sé
á því, að dætur þeirra fengju meiri menntun en almennt viðgengst.“16
Hugmyndir um eðli kvenna voru áberandi innan ríkjandi orðræðu hans
samtíma og því er merkilegt að sjá að Guðmundur virðist ekki fallast
á hugmyndir um eðlismun kynja, að minnsta kosti ekki að öllu leyti,
en hann segir: „Ríður ekki að sínu leyti eins á því, að stúlkan sé vel að
sér eins og pilturinn“ og „gáfur stúlkunnar settar undir mæliask eður
að minnsta kosti lítið haldið fram?“ Guðmundi þykir ekki eðlilegt að
dregið sé úr getu stúlkna til menntunar og hann bendir á óréttlætið sem
14 Lbs. 4507, 4to, nr. 39 (Guðmundur Einarsson, Samtök).
15 Lúðvík Kristjánsson, Vestlendingar I, bls. 204.
16 Lbs. 4507, 4to, nr. 39 (Guðmundur Einarsson, Samtök).