Breiðfirðingur - 01.05.2015, Page 90

BREIÐFIRÐINGUR90
felst í því að gáfur stúlkna séu settar undir mælikvarða, sem ekki sé gert
hjá drengjum. Einnig er áhugavert að orðræðan bendir til þess að frelsi
eigi einnig að ná til stúlkna. Aftur á móti spyr hann hvort „yngisstúlkan,
sem sett hefur verið til að mennta, verði ekki hæfilegri til að stjórna
heimili og vera að kunnáttu, kurteisi og siðprýði sómi stéttar sinnar“.
Þær hugmyndir Guðmundar að konur eigi að læra að skrifa og reikna
eru róttækar. Það er líka róttækt að opinbera hugmynd um frelsi kvenna
til menntunar vegna þess að umræður um menntun þjóðarinnar voru
mjög áberandi á Íslandi alla nítjándu öldina en náðu ekki til kvenna.
Því má segja að þegar Guðmundur skrifar um rétt kvenna til menntunar
hafi hann opinberað valdið sem konur hafa lotið og bent á kúgunina sem
fylgir því að vera kona.
Ólafur Sívertsen gerði slíkt hið sama þrátt fyrir að andspyrna hans
hafi ekki verið eins yfirlýst. Orðræðan sem hann beitir í dæmisögu sinni
um bændahjónin gefur konum verkfæri til að tjá sig, í formi raddar og
orða, og þannig skapast andspyrna gegn ríkjandi orðræðu sem var ein
helsta undirstaða valdastrúktúrsins.
Það er greinilegt að barnauppeldi er mjög mikilvægt í augum Ólafs,
burtséð frá stétt og stöðu, enda leit Ólafur svo á að efnahagur ætti ekki
að ráða því hvort börn gætu orðið aðnjótandi hagnýtrar fræðslu. Honum
þótti eðlilegt að báðir foreldrar legðu rækt við að kenna börnum sínum.17
Í sögunni kemur fram að börn eiga að fá að vera börn. Bæði börnin eiga
að fá meiri og betri menntun. Hann skilgreinir ekki menntun eftir kyni.
Hann nefnir aldrei að stúlkur ættu að fá að nema kvenlegar dyggðir en
drengir bóklegt nám. Það er merkilegt í ljósi þess að ein mesta innræting
á nítjándu öldinni var hlutverk kvenna og menntun sem hæfði þeirra
kyni. Það sem er sérstaklega áhugavert er hvað Ásta fær veigamikið
pláss í sögunni. Hún er í aðalhlutverki ásamt manni sínum. Ásta hefur
miklar skoðanir á viðfangsefninu og bóndinn, Guðleifur, hlustar á
hana og veltir orðum hennar fyrir sér eins og hann líti á konu sína sem
jafningja sinn. Þetta bendir til þess að Ólafi hafi þótt eðlilegt að jafnræði
ríkti í hjónabandi. Einnig eru systkinin Sveinn og Ingunn jafnrétthá; í
það minnsta er ekkert sem bendir til þess að halli á annað barnið. Með
17 Lúðvík Kristjánsson, Vestlendingar I, bls. 41.