Breiðfirðingur - 01.05.2015, Page 96

BREIÐFIRÐINGUR96
landit hafa engin handverk færð verið“ án örfárra undantekninga.10 Þessu
vildi Ólafur breyta, m.a. með því að leggja til að kaupmenn fjárfestu í
100.000 ríkisdala peningasjóði þar sem markmiðið væri að borga laun
til handverksmanna og í skipaútgerð. Fjármunirnir myndu síðar skila
sér aftur vegna verðmætasköpunar launamannanna. Þannig þyrfti að
koma á einhverju hreyfiafli sem ylli því að iðnaður og útgerð gætu
þróast á Íslandi og allir Íslendingar myndu njóta góðs af afrakstrinum.11
Möguleg ástæða fyrir því að Grundarfjörður fékk kaupstaðarréttindin
var sú að hann var miðsvæðis á Snæfellsnesinu og þjónaði frekar öllum
íbúum þess heldur en Ólafsvík. Höfnin þótti afar góð og hentug til
lendingar fyrir kaupskip auk þess sem vetrarlægi fyrir skip voru allgóð.12
Áður fyrr var Grundarfjörður hins vegar úthöfn frá Ólafsvík enda var
mun algengara að kaupskipin versluðu þar yfir sumartímann. Á tímum
einokunarverslunarinnar var Grundarfjörður verslunarhöfn og náði
kaupsvið hans aðeins yfir Eyrarsveitina og rétt inn í Helgafellssveit.
Stundum var höfnin í Kumbaravogi leigð með Grundarfirði og dugði
þá eitt kaupskip á sumri fyrir báðar hafnirnar. Það kom einnig alloft
fyrir að Kumbaravogur væri leigður með Stykkishólmi og þá minnkaði
verslunarumdæmi Grundarfjarðar enn frekar.13 Vegna fámennisins var
oft lit ið á Grundarfjörð sem úthöfn frá Ólafsvík.14 Þetta benti Jón Espó-
lín, sýslumaður Snæfellinga, á í bréfi til Ólafs Stefánssonar árið 1794,
rúmum hálfum áratug eftir að staðurinn fékk kaupstaðarréttindi. Jóni
fannst lega staðarins ekki ákjósanleg og taldi einu leiðina til að efla
Grundarfjörð sem kaupstað felast í því að embættismenn settust þar að.15
Hann fann staðnum einnig til foráttu að enginn útróður var stundaður
að vetrarlægi í Eyrarsveit því of langt var á helstu miðin. Sumarvertíðir
10 Rit þess íslenzka Lærdóms lista Felags, V. árg., 1784, bls. 70.
11 Rit þess íslenzka Lærdóms lista Felags, V. árg., 1784, bls. 70.
12 Gísli Sigurðsson: Seiður lands og sagna. IV. bindi. Vestur undir Jökli. Mál og mynd,
Reykjavík, 2006., bls. 211.
13 Jón J. Aðils: Einokunarverzlun Dana á Íslandi 1602–1787. Önnur útgáfa. Heims-
kringla, Reykjavík, 1971, bls. 280.
14 Gísli Sigurðsson: Seiður lands og sagna, bls. 211.
15 Ásgeir Guðmundsson: „Verslunin í Grundarfirði“. Fólkið, fjöllin, fjörðurinn, 4. árg.,
2003, bls. 283; Þ.Í. VA III, nr. 1981, 31.1. 1794; Þ.Í. VA III, 29, nr. 157, 13.1. 1796.