Breiðfirðingur - 01.05.2015, Side 100

BREIÐFIRÐINGUR100
færið og fluttu til Grundarfjarðar. Annar var hattari og hét Gunnlaugur
Þorvaldsson Vadel en hinn var Magnús Guðmann húsagerðarmeistari.
Báðir áttu það sameiginlegt að búa erlendis með fjölskyldum sínum
þegar kaupstaðirnir á Íslandi voru stofnaðir en sáu nú tækifæri
til að snúa aftur heim til Íslands. Skömmu áður en þeir héldu frá
Kaupmannahöfn í apríl 1787 fengu þeir úthlutað veglegum styrkjum
frá konungi. Magnús hlaut 230–240 ríkisdala styrk og Gunnlaugur 190
ríkisdali. Flutningarnir áttu að greiðast af rentukammerinu. Það var
því greinilegur vilji hjá dönskum stjórnvöldum að efla iðnmenningu
á Íslandi. Byrjunin lofaði góðu en svo fór allt á versta veg. Þegar til
Grundarfjarðar var komið síðla vors árið 1787 kom í ljós að engar
byggingar voru á staðnum til að hýsa fjölskyldurnar. Enginn vissi af
komu þeirra til landsins og það var einungis fyrir góðvild kaupmannsins
að báðar fjölskyldurnar fengu að hírast í gluggalausu rými í einu horni
verslunarhúsanna á meðan farangur þeirra var geymdur í fjósinu. Veðrið
varð ekki til að bæta ástandið því illa viðraði við komu þeirra. Fólkið
var blautt og hrakið þegar því var veitt húsaskjól. Afleiðingarnar voru
skelfilegar því tveggja ára sonur Gunnlaugs lést skömmu eftir komuna
til landsins úr ofkælingu.27 Brátt komu aðrir erfiðleikar í ljós því torvelt
reyndist að ná út styrkjunum, m.a. til húsbygginga, því enginn virtist
eiga peninga á lausu til að greiða styrkinn út. Þá spruttu upp deilur
varðandi fyrirhugaða staðsetningu húsanna auk þess sem fjölskyldurnar
voru rukkaðar um fæðiskostnað á ferðalaginu til Íslands, þrátt fyrir
loforð um fullan ferðastyrk.28 Raunasagan hélt áfram en ýmsir reyndust
fólkinu þó vel og veittu alla aðstoð sem mögulegt var. Saga Magnúsar
og Gunnlaugs er dæmi um hversu illa ígrunduð ákvörðun yfirvalda var í
raun þegar ákveðið var að útnefna Grundarfjörð sem kaupstað. Aðstaða
fyrir iðnaðarmenn var engin, stjórnsýslan fluttist aldrei á staðinn, það
vantaði húsnæði fyrir nýjar fjölskyldur, útflutningsvörurnar voru flestar
í Ólafsvík, sveitin var fámenn og slátrað var í Stykkishólmi auk þess
sem þörfin fyrir iðnaðarmenn var þar en ekki á Grundarfirði.
27 Ásgeir Guðmundsson: „Verslunin í Grundarfirði“, bls. 287-289; Sigfús Haukur And-
résson: Verzlunarsaga Íslands, II. bindi, bls. 511.
28 Ásgeir Guðmundsson: „Verslunin í Grundarfirði“, bls. 290-291.