Breiðfirðingur - 01.05.2015, Page 177

BREIÐFIRÐINGUR 177
Helgfellingar hafa þurft að fara rúmlega 9 km leið2 að réttinni. Þar að
auki virðist svo vera af fornu landamerkjabréfi Helgafells frá því um
1250 að Hraundalurinn hafi frá fornu fari verið selland Helgafells en
ekki almennt beitarland eða afréttur. Í landamerkjabréfinu, sem varðveitt
er í Íslenzku fornbréfasafni,segir: „þa ræðr laxa við hliðarmenn upp j
hraundal ... J millum grisahvals ok selialands helgfellinga ræðr steinn
hinn mikli. ok þaðan sionhending til anna [Bakkaár og Gríshólsár] a
tveggia vega“ (Íslenzkt fornbréfasafn I:577–578). Ætla má því að
seljaland Helgfellinga hafi verið allt land að sveitamörkum suður frá
þessum landamerkjum, þ.e.a.s. allt milli ánna tveggja frá steini hinum
mikla og upp í Hraundal.
Sé staðsetningin látin liggja á milli hluta og eingöngu horft á minj-
arnar í Hraundalnum fæst þó sama niðurstaða. Fornleifarnar í hraun-
hvamminum eru ekki þess eðlis að þær styðji þá tilgátu að um forna rétt
sé að ræða. Hér verður þó að nefna að almennt er orðið rétt notað jöfnum
höndum um annars vegar fjárskilarétt með almenningi og dilkum og
hins vegar einfalda rétt sem einnig má kalla aðhald eða gerði. Gæti því
verið að Þorleifur hafi ekki átt við fjárskilarétt heldur einungis aðhald?
Það verður að teljast harla ólíklegt því með tilvísun sinni í Eyrbyggja
sögu og lýsingum á dilkum verður vart annað skilið en að Þorleifur telji
sig hafa fundið fjárskilarétt í Hraundal.
Fjárskilaréttir og gerði/aðhald
Mörg dæmi eru til um fornar fjárskilaréttir og gerði/aðhald. Um þær
fyrr nefndu ritaði m.a. Guðjón Jónsson frá Ási í Árbók Hins íslenzka
forn leifa félags árið 1963. Þar segir Guðjón frá tveimur réttum sem báð-
ar bera nafnið Kambsrétt en réttirnar eru bersýnilega frá mismunandi
tímum. Hann lýsir eldri réttinni svo: „Það lítur út fyrir, að þarna í holts-
jaðrinum hafi verið laut, eða skora, sem notuð hafi verið fyrir almenning,
og dilkarnir hlaðnir í hallana, beggja megin, og hafi að mestu verið
í jörðu. Ekki er hægt að sjá með vissu, hvað þeir hafa verið margir
eða stórir; þeir hafa verið 12–14 kannske fleiri. Almenningurinn er
bogadreginn og mjór, 40 m langur“ (Guðjón Jónsson 1964:101). Yngri
2 Þ.e. 9 km í beinni loftlínu. Gönguleiðin hefur því án efa verið nokkuð lengri en það.