Tímarit Máls og menningar - 01.09.2010, Side 19

J ó n S i g u r ð s s o n s n ý r a f t u r
TMM 2010 · 3 19
Rödd þjóðhetjunnar
Í búsáhaldabyltingunni var stundum eins og Jón Sigurðsson væri
potturinn og pannan í mótmælunum. Stytta hans gnæfði yfir
mótmælendum á Austurvelli og virtist fylgjast grannt með öllu. Og
einn laugardag í nóvember 2008 tóku nokkrar konur sig til og klæddu
styttuna góðu í bleikan kjól til að minna á að nú væru konur fullgildir
þátttakendur í samfélaginu, ólíkt því sem var á 19. öld. Ef til vill má líta
á það sem eins konar uppreisn gegn karlhetjunni Jóni Sigurðssyni sem
á sínum tíma hafði engan áhuga á kvenréttindum. Eða vildu konurnar
bara eigna sér þjóðhetjuna líkt og svo margir hópar virðast þurfa að
gera? En þótt þjóðfundarmenn 1851 hafi allir verið karlmenn og hin
frægu mótmæli þeirra í karlkyni fleirtölu skírskotuðu þau engu að síður
til sumra þeirra sem söfnuðust saman á Austurvelli á fyrstu mánuð­
unum eftir hrun. „Í öllum mótmælum er Jón Sigurðsson á staðnum,“
sagði Einar Már Guðmundsson, rithöfundur, sem brýndi raust sína
oftar en einu sinni á mótmælafundum á Austurvelli. „Það er ekki síst
rödd Jóns Sigurðssonar, þjóðhetjunnar sem leiddi sjálfstæðisbaráttuna
gegn Dönum, sem talar í gegnum okkur,“ sagði Einar Már jafnframt.16
Annars gerðu háværustu mótmælendurnir í búsáhaldabyltingunni sér
sjaldan mikinn mat úr Jóni og hann kom lítið við sögu í öllum látunum
sem urðu í janúar 2009. Aðrir héldu merki hans hærra á loft. Íslendinga
skortir nú „stjórnmálalegan leiðtoga“, einhvern „sem varðar veginn
fram úr þessum erfiðu aðstæðum“. Þetta sagði Hrund Rúdolfsdóttir, for­
maður Samtaka verslunar og þjónustu, á aðalfundi samtakanna í mars
2009 og taldi að Jón Sigurðsson hefði einmitt gert það á sínum tíma.
Hún vitnaði í grein Jóns frá árinu 1842 þar sem hann brýndi landa sína
til dáða með eftirfarandi orðum: „Það þarf annað en hjalið tómt til að
hrinda Íslandi á fætur aftur! Það þarf atorku og ráðdeild og framsýni og
þollyndi! Það þarf meira en fárra manna afl! Það þarf afl og dug heillar
þjóðar!“ Hrund virtist telja þetta frábæra herhvöt til þjóðar í kreppu því
hún sagði í framhaldinu: „Ég auglýsi hérmeð eftir nýjum Jóni Sigurðs­
syni eða Jónínu Sigurðardóttur til að mála framtíðina fyrir þjóðina og
hvetja hana til dáða.“17 Ýmsir hafa talað á þessum nótum eftir ósköpin
sem dundu yfir land og þjóð haustið 2008. Enda er það almenn skoðun
að stjórnmálamenn, ekki síst leiðtogarnir, hafi brugðist þjóðinni. Því
hafi farið sem fór. Hvar er þá betra að leita að fyrirmynd en í sjálfstæðis­
baráttunni sem, eftir á að hyggja, virðist hrein og tær og ómenguð af
flokkadráttum samtímans? Og er til betri fyrirmynd en sómi Íslands,
sverð þess og skjöldur? Jón Sigurðsson, eða kvenkyns tvífari hans,