Tímarit Máls og menningar - 01.09.2010, Síða 33

H ú s s k á l d s i n s á S k r i ð u k l a u s t r i o g h ö f u n d u r þ e s s
TMM 2010 · 3 33
framvindu alþjóðlegrar húsagerðarsögu, enda þótt þýskur sveitastíll
Skriðuklausturs líkist ekki þeim múrsteinsarkitektúr sem Höger var
kunnastur fyrir. Áhugavert er að velta fyrir sér hugmyndum hans um
Ísland og íslenska húsagerð. Ólíkt Aalto kom Höger ekki til landsins.
Upplýsingar um aðstæður og byggingarhætti hefur hann vafalítið haft
frá Gunnari Gunnarssyni. Og mögulega hafa bækur Gunnars mótað
þá rómantísku mynd sem Höger gerði sér af Íslandi. Öðru fremur vildi
hann að húsið ætti sér traustar rætur í umhverfi sínu, væri sprottið úr
jarðvegi sveitarinnar, með veggi úr hlöðnu grjóti og þekju með torfi.
Hann kaus að nota ekki nútímaefni á borð við steinsteypu og bárujárn,
sem algengust voru í húsum til sveita á þeim tíma.24 Því miður reyndist
hugmyndin um hlaðna útveggi óraunhæf og ekki fundust nægilega öfl­
ugir trjáviðir til að bera uppi hina þykku torfþekju.
„Við byggjum Gunnari Gunnarssyni
hreiður á heimaeyju hans“
Í maí árið 1939 skrifaði Fritz Höger grein í tímaritið Der Norden: „Wir
Bauen Gunnar Gunnarsson auf seiner Heimatinsel seinen Horst“ (Við
byggjum Gunnari Gunnarssyni hreiður á heimaeyju hans). Þar lýsir
arkitektinn háleitum hugmyndum sínum um húsið og lífið þar.25
Frásögnin er merkileg fyrir það að þar lýsir kunnur erlendur arkitekt,
mögulega í fyrsta sinn, viðhorfum sínum til þess viðfangsefnis að byggja
hús á Íslandi. Eins og ráða má af eftirfarandi tilvitunum sá Höger hina
fjarlægu eyju í norðri fyrir sér í afar rómantísku ljósi:
Fyrir mig er það himnasending að vera kallaður til af Gunnari Gunnarssyni til
þess að teikna fyrir hann hús til þess að búa og vinna í, sem skáld og bóndi, á eyj­
unni sinni í norðurhöfum, að hjálpa honum að byggja stað til að sinna sköpun
sinni […] Hér mun hann búa, hér mun hann þrífast í faðmi sinna líkra, fjarri
vondri veröld. Þar munu búa, fyrir utan fólkið hans og vinnuhjú: 800 kindur, 10
kýr, 10 hestar, mikið glaðlegt ungviði og nokkur þúsund fiðurfjár. […]
Á Íslandi eru engir múrsteinar, bara hraun, blágrýti, stuðlaberg og annað álíka,
annars ekkert. Því varð ég algjörlega að skipta um gír í þessu dýrlega verkefni,
fá nýja tilfinningu, alveg eins og fyrir einu og hálfu ári í Persíu. Já, takk fyrir að
mega vinna á Íslandi og í Íran á sama tíma, það er dýrlegt! Ég þurfi líka að fá til­
finningu hér fyrir allri heildinni, staðháttum, veðurfari, vindi, jarðskjálftum. Því
miður getur frú Gunnarsson ekki þvegið þvottinn sinn í Geysi, hún myndi vera 10
daga og 10 nætur á leiðinni þangað á sleða. Hér gildir að lifa sig inn í stórkostlegt
landslagið og síðast en ekki síst inn í sál þessa norðanbúa. […]
Eftir að hann hafði fundið byggingarstaðinn var næsta verk að skipuleggja