Tímarit Máls og menningar - 01.09.2010, Side 53

TMM 2010 · 3 53
Laufey Helgadóttir
Klippimyndasmiðurinn Erró
Collage­myndir Errós í 50 ár í Centre
Georges Pompidou í París
Orðið „collage“ getur haft margvíslega merkingu eftir því hvernig það er
notað og þó oftast sé sagt „klippimynd“, „samklippa“ eða „samlíming“ á
íslensku er ekki þar með sagt að sú þýðing nái endilega að tjá hin ólíku
blæbrigði orðsins, sem ýmist er notað í í tengslum við bókmenntir eða
myndlist. Orðið kemur af frönsku sögninni „coller“ sem merkir að líma
en nafnorðið „colle“ þýðir lím.
Þegar talað er um collage eða klippimynd í tengslum við mynd­
list er átt við aðferð sem felst í að raða saman ólíkum úrklippum
úr dagblöðum, tímaritum eða öðru prentefni og líma það saman á
myndflöt. Ef um tvær eða fleiri ljósmyndir er að ræða er aftur á móti
talað um „photomontage“, ljósmyndaklipp eða margfeldismynd. Í
sumum tilfellum getur líka verið um annars konar aðföng að ræða. Ef
listamaðurinn límir aftur á móti spýtnadót, járnbúta eða annað tilfall­
andi efni saman og býr til úr því mynd eða þrívíðan hlut eins og margir
popplistamenn og ný­realistar gerðu á sjötta og sjöunda áratugnum er
oftast talað um „assemblages“ eða samsetningar.
Upphaf klippimyndarinnar
Klippimyndin á sér langa hefð og er stundum talað um að fyrstu
klippimyndirnar hafi birst í japanskri skrautritun (calligraphie) á 12.
öld og að í Evrópu hafi munkar notað þessa tækni allt frá miðöldum
í handritalýsingum. Það er svo ekki fyrr en í byrjun tuttugustu
aldar að klippimyndin öðlast sess í listasögunni og á stóran þátt í að
umbylta myndmáli aldarinnar. Kúbistarnir Pablo Picasso (1881–1973)
og Georges Braque (1882–1963) eiga heiðurinn af því að hafi verið fyrstir
til að setja aðskotahluti inn á myndflötinn og þó að ekki sé vitað með
vissu hvor þeirra hafi fengið hugmyndina á undan er oftast talað um