Tímarit Máls og menningar - 01.09.2010, Side 105

Á d r e p u r
TMM 2010 · 3 105
og áhorfenda eiga stundum ekkert skylt við það sem á rólegri stundum kallast
sannur íþróttaandi eða íþróttamannsleg framkoma. Þar breytast siðprúðustu
menn í hreina villimenn enda segir spakmælið að enginn sé annars bróðir í
leik. Ýmis dæmi má finna um það, allt frá Egilssögu til dagsins í dag. Íþróttir
urðu stundum upphafið að miklum voðaverkum í fornritunum og svo er enn
víða um heim. Fleyg eru orð Orwells um að í fótbolta sé ekki rétt við haft, þar
séu hatur, öfund, sjálfhælni og lítilsvirðing fyrir reglum með í för.
*
Á þeim tíu árum sem ég hef fylgt sonum mínum eftir í ýmsum íþróttum, en
einkum þó boltaíþróttum, hef ég séð mörg dæmi um óíþróttamannslega fram­
komu á vellinum og allt í kringum hann. Ég hef heyrt foreldra kalla svæsnustu
svívirðingar á dómara í leik með 10 ára strákum, heyrt þá hlæja að óförum hins
liðsins og fagna hverju marki ákaft þótt staðan hafi verið orðin 10–0 og leik­
menn hins liðsins heldur framlágir orðnir, biðja jafnvel um meira: Halda svo
áfram strákar, rústa þeim! Ég hef nokkrum sinnum reynt að ræða þetta við
feðurna á línunni og þeir sjóuðustu hafa þá gjarnan sagt sisona: Þeir hafa gott
af því að tapa. En vilja samt að sínir menn vinni – og það vil ég auðvitað líka.
Ég hef séð þjálfara hella sér yfir unga og viðkvæma leikmenn, beita þá jafnvel
andlegu ofbeldi, séð þá óskapast út í eitt í dómurunum, beita klækjabrögðum til
þess að koma liði á pall, einblína á stóra og sterka leikmenn og sýna hinum
fyrirlitningu svo þeir hröktust að lokum burt. Ég hef séð þá sýna foreldrum hins
liðsins hreinan dónaskap, og jafnvel foreldrum síns eigin liðs. Ég hef séð dómara
taka vafasamar ákvarðanir, sleppa kannski þeim sem sparkar í hausinn á leik­
manni en reka þann sem mótmælir ofbeldisverkinu út af og mjög algengt er að
þeir dæmi ekki þegar pasturslitlum leikmönnum er rutt úr vegi af líkamlega
sterkari piltum svo þeim hefur verið bráð hætta búin. Ég hef séð leikmenn fella,
lemja, hrinda og svívirða og heyrt af þjálfurum sem hafa beinlínis hvatt til
slíkrar hegðunar. Leikmenn í sigurvímu eru þó stundum óíþróttamannsleg­
astir af öllum. Eitt sinn hafði Morgunblaðið eftir einum leikmanni meistar­
flokks í körfubolta: „Við vildum slátra þeim strax í fyrri hálfleik.“
Sjálfur hef ég ekki alltaf verið til fyrirmyndar. Ég lifi mig inn í leikinn og
ekki alls fyrir löngu lenti ég í orðahnippingum við mann sem kallaði inn á
völlinn að sínir menn ættu að gera árás. Hann brást hinn versti við, og þá ekki
síður konan hans, þegar ég gerði athugasemd við orðalagið, sennilega ekki í
mildum tón, enda hef ég litla þolinmæði fyrir rugl í öðrum og reyndar ekki í
sjálfum mér heldur. Var ég kannski að gera árás á hann? Hvað um það, ég get
verið lengi að jafna mig eftir íþróttakappleik ef eitthvað hefur komið upp á,
enda þekki ég ekki nógu vel þann mann sem þar birtist og vil helst ekki vera
hann þegar leik er lokið – og reyndar ekki heldur meðan á honum stendur. Það
er engu líkara en flokkaíþróttir virkji í manni ævafornar heilastöðvar hvort
sem manni líkar betur eða verr.
*