Tímarit Máls og menningar - 01.09.2010, Page 112

D ó m a r u m b æ k u r
112 TMM 2010 · 3
Aðalsteinn Ingólfsson
Fjórar myndir af myndlistarmönnum
Kristín Guðnadóttir: Svavar Guðnason. Veröld, 2009, 355 bls.
Gunnar J. Árnason: Kristinn E. Hrafnsson. Crymogea, 2009, 192 bls.
Guðbjörg Kristjánsdóttir ritstj.: Gerður, meistari glers og málma. Listasafn Kópavogs,
2010, 165 bls.
Þorsteinn Jónsson, ritstj.: Páll á Húsafelli. Reykjavík Art Gallery, 2009, 156 bls.
Svo lengi sem ég man eftir mér hefur útgáfa á bókum um myndlist og mynd­
listarmenn verið einn helsti Akkilesarhæll íslenskrar bókaútgáfu. Ekki vegna
þess að íslenskir forleggjarar hafi verið áhugalausir um slíkar bækur; þvert á
móti hafa þeir haft frumkvæði að útgáfu þeirra meðan stjórnvöld, sem í reynd
bera ábyrgð á sjónmennt landsmanna, hafa dregið lappirnar. Ég minni á bók
um íslenska myndlist sem Kristján Friðriksson gaf út í síðara stríði, brautryðj­
endaverk þeirra Ragnars í Smára og Björns Th. Björnssonar, íslensku mynd­
listarsöguna, myndlistarbækurnar sem Iceland Review útgáfan sendi frá sér á
níunda áratugnum og svo útgáfu Sverris Kristinssonar og Listasafns ASÍ á
listaverkabókum sem stóð yfir á árunum 1982–87. Hins vegar vita allir sem
komið hafa nálægt bókaútgáfu að á Íslandi er nánast ógjörningur að græða á
bókum um myndlist sem gerðar eru af sæmilegum metnaði. Framleiðslukostn­
aður þeirra, og þá aðallega ljósmyndun, myndvinnsla, útlitshönnun og prentun,
er umtalsvert hærri en annarra bóka, og eru laun textahöfunda einungis um
10% af þeim kostnaði. Eins og í öðrum löndum er markaður fyrir vandaðar
myndlistarbækur sömuleiðis takmarkaður, íslenskt upplag er í mesta lagi 1000
eintök, sem þýðir auðvitað að forleggjarinn getur þurft að selja eintakið á allt
að því 20.000 krónur til að koma út á sléttu. Nema hægt sé að véla fyrirtæki eða
opinbera sjóði til samstarfs.
Því eru bækur eins og stóra Kjarvalsbókin, sem örforlagið Nesútgáfan gaf út
fyrir fimm árum, meiri háttar afrek út frá fjáröflunarsjónarmiðum, burtséð frá
öllum öðrum kostum hennar, þar sem tókst að fá hátt á þriðja tug svokallaðra
„fjársterkra aðila“, allt frá ríkisstjórn Íslands til umsvifamikilla heildsala, til að
leggja henni til styrki. Aðilar á borð við banka, verðbréfasjóði, tryggingasjóði
og kreditkortafyrirtæki, komu raunar að útgáfu flestra þeirra myndlistarbóka
sem gefnar voru út í góðærinu, til dæmis var Kaupþing bakhjarl stórrar bókar
um Kristján Davíðsson, sem kom út árið 2007. Í katastrófunni miðri varð
fleirum en mér eflaust hugsað til þess hvaða áhrif hún mundi hafa á þessa og
viðlíka útgáfustarfsemi.
Skemmst er frá því að segja að í bráð virðist hún ekki hafa haft nein áhrif á
útgáfu myndlistarbóka, hvað sem síðar verður. Þvert á móti: árið 2009–10 hafa
komið út fleiri og fjölbreyttari bækur um íslenska myndlist og hönnun en á