Heimsmynd - 01.10.1987, Blaðsíða 77

DÓMSMÁL
EFTIR ÁRNA SNÆVARR
KYNFERÐISAFBROT
í SVIÐSLJÓSINU
Umræður um kynferðislegt ofbeldi
gegn börnum hafa verið í brennidepli
undanfarnar vikur og mánuði og orðið til-
efni óvæginna skoðanaskipta. Tæpast er
um það deilt að kynferðisleg misnotkun
barna er alvarlegt þjóðfélagsmein. Er-
lendir sérfræðingar telja að fimmta hver
stúlka og tíundi hver drengur verði fyrir
kynferðislegri áreitni í æsku. Sum þessara
barna bíða þess aldrei bætur. Brotamað-
urinn er oft náinn ættingi eða heimilisvin-
ur, oftast venjulegur maður. Reynslan
sýnir að börn bera iðulega harm sinn í
hljóði og því komast fæst málin upp, nema
fyrir tilviljun. Fjölmiðlar hafa óneitanlega
dregið sifjaspell og kynferðislegt ofbeldi
gegn börnum fram í dagsljósið en umfjöll-
un þeirra hefur engu að síður verið gagn-
rýnd og því haldið fram að farið hafi verið
út fyrir velsæmismörk. Viðtöl DV og
sjónvarpsins við grunaða og kærendur í
Svefneyjamálinu hafa einkanlega dregið
dilk á eftir sér. Útvarpsráð og útvarps-
stjóri hafa gagnrýnt fréttastofu sjónvarps
fyrir efnistök og talið umfjöllun hennar
ámælisverða. í því írafári sem varð vegna
þessara mála í ágústmánuði var þó engu
líkara en málefnið sjálft hyrfi í skuggann
af deilum um vinnubrögð blaðamanna.
Flestir eru sammála um að kynferðis-
legt ofbeldi gegn börnum sé miklu út-
breiddara en ætla mætti og að aðstoð við
fórnarlömb og forvarnarstarfi hafi verið
lítið sinnt af yfirvöldum.
Fram hjá því verður ekki horft að kyn-
ferðisleg áreitni í garð barna hefur afdrifa-
ríkar afleiðingar í för með sér.
Sálfræðingar telja að kynferðisleg
áreitni af hvaða tagi sem hún er sé mjög al-
varleg fyrir sálræna og stundum líkamlega
heilsu þess barns sem fyrir henni verður
og þá sérstaklega ef um samfarir er að
ræða. Jafnvel þótt ekki sé gengið svo langt
geta afleiðingarnar verið barninu þungar í
skauti um ókomna framtíð. Aðalsteinn
Sigfússon, sálfræðingur, bendir á að það
geti ekki síður verið alvarlegt áfall þótt af-
brotið virðist í fyrstu ekki vera mjög gróft.
„Ef faðir sýnir áhuga sinn, en snertir barn-
ið aldrei, er það nóg til að halda barninu í
stöðugri spennu sem litar uppeldi þess,
viðhorf og þroska. Oftast á ofbeldið sér
stað á heimili barnsins sem gerir upplifun
þess enn alvarlegri, barnið á þar með ekk-
ert athvarf.“ Aðalsteinn bendir á að þegar
um kynferðislega misnotkun sé að ræða af
hálfu föður finni barnið annars vegar fyrir
hræðslu, reiði, skömm og sektarkennd og
hins vegar fyrir mikilli athygli föður sem
því þyki oftast mjög vænt um. I sumum til-
fellum upplifi stúlkubarn kynferðislega
nautn og auki það enn á vandann.
Oft bætast hótanir hins brotlega við.
Aðalsteinn segir: „Barnið lifir því við
stöðugan ótta, í einmana veröld, þar sem
tilfinningatjáning og tengslamyndun
gagnvart móður og öðrum aðilum er ógn-
vekjandi og hótun um algjöra upplausn."
Þegar börnin eldast koma ýmis alvarleg
sálarmein fram. Einkennin geta verið
þunglyndi og tímabundin geðveiki, erfið-
leikar í kynlífi, vímuefnanotkun og áfeng-
issýki. Mörg dæmi eru um að fórnarlamb
kynferðislegs ofbeldis í æsku örvinglist og
reyni að svipta sig lífi.
Fórnarlömb kynferðislegs ofbeldis
draga ekki dul á að erfitt sé að tala um
þessa þungbæru reynslu, en bót alvarlegra
sálarmeina felst þó að mati fróðra í því að
takast á við minningarnar.
Kona sem misnotuð var kynferðislega
af föður sínum segist tæpast bíða þess bæt-
ur í frásögn sem skráð var í blað Samtaka
gegn kynferðislegu ofbeldi. Faðir hennar
misnotaði hana kynferðislega frá því hún
var á fimmta til áttunda ári. Hún segir svo
frá: „Ég hafði brenglaða sjálfsmynd, var
mjög lokuð og tilfinningalega í flækju og
feimin. Að finna til sjálfrar mín sem kyn-
veru olli mér sektarkennd. Vanmáttur
minn var algjör, óttinn, angistin og um-
komuleysið. Þetta var sá sem stjórnaði
með harðri hendi. Líkamlegur sársauki
minn var mikill. Það var ekki fyrr en ég
gat mætt þessum atburðum og sársauka í
afturhvarfi til liðins tíma að ég komst inn
Otanda yfirvöld
sig í stykkinu?
Hafa fjölmiðlar
farið yfir strikið?
Er hœgt að vernda
börnin? Er réttur
afbrotamanna fyrir
borð borinn?
HEIMSMYND 77
FRIÐÞJÓFUR HELGASON